ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΘΕΟ ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ;

Τα ιστορικά των περιπτώσεων που προηγήθηκαν δόθηκαν ως απάντηση στο ερώτημα: είναι η πίστη στον Θεό μια μορφή ψυχοπαθολογίας; Αν θέλουμε να βγούμε από το βάλτο των διδαγμάτων της παιδικής ηλικίας, των τοπικών εθίμων και των προλήψεων, πρόκειται για ένα ερώτημα που πρέπει να θέσουμε. Αλλά τα ιστορικά των περιπτώσεων αυτών δείχνουν πως η απάντηση δεν είναι απλή. Μερικές φορές η απάντηση είναι ναι. Της Κάθι η αναμφισβήτητη πίστη στον Θεό που της δίδαξαν η εκκλησία της και η μητέρα της, ολοφάνερα καθυστέρησε την ανάπτυξή της και δηλητηρίασε το πνεύμα της...

Μόνο με την αμφισβήτηση και την παραμέριση της πίστης της μπόρεσε να ξανανοίξει έναν καινούργιο δρόμο προς μια πιο ευρύχωρη, πιο ικανοποιητική και πιο δημιουργική ζωή. Μόνο τότε απέκτησε την ελευθερία να αναπτυχθεί. Αλλά η απάντηση είναι μερικές άλλες φορές όχι. Ενώ η Μάρσια πέρασε από τον κρύο μικρόκοσμο των παιδικών της χρόνων σε έναν ευρύτερο και ζεστότερο κόσμο, μέσα της αναπτύχθηκε και μια πίστη στον Θεό της ήσυχα και φυσικά. Και του Τεντ η εγκαταλειμμένη πίστη στον Θεό έπρεπε να αναστηθεί σαν ένα ουσιαστικό μέρος της απελευθέρωσης και ανάστασης του πνεύματός της.

Τι κάνουμε με τούτη την απάντηση που είναι ναι και όχι; Ρόλος των επιστημόνων είναι να θέτουν ερωτήσεις όταν αναζητούν την αλήθεια. Αλλά είναι συνάμα άνθρωποι και, όπως όλοι οι άνθρωποι, θα ήθελαν οι απαντήσεις τους να είναι καθαρές, ευκρινείς και εύκολες. Στην επιθυμία τους να βρίσκουν απλές λύσεις, οι επιστήμονες πέφτουν συχνά σε δύο παγίδες όταν αμφισβητούν την αλήθεια του Θεού. Η πρώτη είναι να πετούν το μωρό μαζί με το νερό του μπάνιου, και η δεύτερη είναι να βλέπουν μόνο τη μικροσκοπική φωτεινή τρύπα στην άκρη μιας σκοτεινής σήραγγας.

Υπάρχει σαφώς πολύ βρόμικο νερό μπάνιου γύρω από την πραγματικότητα του Θεού. Ιεροί πόλεμοι. Ιερή εξέταση. Θυσίες ζώων. Θυσίες ανθρώπων. Δεισιδαιμονίες. Γελοιότητες. Δογματισμός. Άγνοια. Υποκρισία. Ψευδοσιότητα. Ακαμψία. Σκληρότητα. Κάψιμο βιβλίων. Κάψιμο μαγισσών. Αναστολές. Φόβος. Συμμόρφωση. Αρρωστημένη ενοχή. Παραφροσύνη. Ο κατάλογος είναι σχεδόν ατέλειωτος. Άραγε όμως όλα τούτα τα έχει κάνει ο Θεός στους ανθρώπους, ή μήπως οι άνθρωποι τα έχουν κάνει στον Θεό; Είναι ολοφάνερο ότι η πίστη στον Θεό είναι συχνά καταστροφικά δογματική. Το πρόβλημα τότε είναι: Οι άνθρωποι έχουν άραγε την τάση να πιστεύουν στον Θεό, ή οι άνθρωποι έχουν την τάση να είναι δογματικοί; Όποιος έχει γνωρίσει έναν «βαμμένο» άθεο, θα ξέρει ότι ένα τέτοιο άτομο μπορεί να είναι τόσο δογματικό στην απιστία όσο οποιοσδήποτε πιστός μπορεί να είναι στην πίστη. Άραγε είναι από την πίστη στον Θεό ή μήπως από τον δογματισμό που έχουμε ανάγκη να απαλλαγούμε;

Ένας άλλος λόγος που κάνει τους επιστήμονες να έχουν την τάση να πετούν το μωρό μαζί με το νερό του μπάνιου, είναι ότι η ίδια η επιστήμη, όπως έδειξα και πιο πάνω, είναι μια θρησκεία. Ο νεοφώτιστος επιστήμονας, που πρόσφατα κατέληξε ή μεταστράφηκε στην επιστημονική κοσμοαντίληψη μπορεί να είναι τόσο φανατικός, όσο και ένας χριστιανός σταυροφόρος ή ένας στρατιώτης του Αλλάχ. Αυτό συμβαίνει, όταν φτάνουμε στην επιστήμη από μια κουλτούρα και ένα περιβάλλον όπου η πίστη στον Θεό συνδέεται στενά με την άγνοια, την προκατάληψη, την ακαμψία και την υποκρισία. Τότε έχουμε και συναισθηματικά και διανοητικά ελατήρια να συντρίψουμε τα είδωλα της πρωτόγονης πίστης. Ένα σημάδι ωριμότητας στους επιστήμονες, είναι οπωσδήποτε η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η επιστήμη μπορεί να είναι υποκείμενη σε δογματισμό, όπως κάθε άλλη θρησκεία.

Έχω υποστηρίξει σταθερά ότι είναι απαραίτητο για την πνευματική μας ανάπτυξη να γίνουμε επιστήμονες που θεωρούν με κάποιον σκεπτικισμό τα όσα έχουν διδαχτεί – δηλαδή, τις κοινές έννοιες και υποθέσεις της παιδείας μας. Αλλά οι έννοιες της επιστήμης συχνά γίνονται πνευματικά είδωλα και είναι ανάγκη να γίνουμε επιφυλακτικοί και απέναντι σ’ αυτές. Υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα να ωριμάσουμε με βάση μια πίστη στον Θεό. Αυτό που θα ήθελα τώρα να δείξω είναι ότι υπάρχει επίσης η δυνατότητα να ωριμάσουμε τείνοντας σε μια πίστη στον Θεό. Ένας σκεπτικιστικός αθεϊσμός ή αγνωστικισμός, δεν είναι κατ’ ανάγκην η ανώτατη φάση της σκέψης στην οποία μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος. Αντίθετα, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι πίσω από τις πλαστές αντιλήψεις και τις λαθεμένες ιδέες περί Θεού, βρίσκεται μια αλήθεια που είναι ο Θεός. Αυτό εννοούσε ο Paul Tillich όταν μιλούσε για τον «Θεό πέρα από τον Θεό» και γι’ αυτόν τον λόγο μερικοί μορφωμένοι χριστιανοί συνήθιζαν να διακηρύττουν με αγαλλίαση: «Ο Θεός πέθανε. Ζήτω ο Θεός». Είναι άραγε δυνατόν, το μονοπάτι της πνευματικής ανάπτυξης να οδηγεί από την πρόληψη στον αγνωστικισμό και, ύστερα, από τον αγνωστικισμό προς μια ακριβή γνώση του Θεού; Ακριβώς τούτο το μονοπάτι εννοούσε ο Σούφι Άμπα Σαΐντ, ο γιος του Αμπιλ Χαΐρ εδώ και πάνω από εννιακόσια χρόνια, όταν έλεγε:

Μέχρι να καταρρεύσουν το κολλέγιο και ο μιναρές

Τούτη η άγια εργασία μας δεν θα έχει τελειώσει. Μέχρι να γίνει η πίστη απόρριψη, και η απόρριψη να γίνει πίστη,

Δεν θα υπάρξει κανένας αληθινός Μουσουλμάνος.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ M. SCOTT – PECK «Ο ΔΡΟΜΟΣ Ο ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΤΑΞΙΔΕΜΕΝΟΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΚΕΔΡΟΣ», ΣΤ΄ ΕΚΔΟΣΗ

M. SCOTT – PECK

Γέννηση: 22 Μαΐου 1936, Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ

Απεβίωσε: 25 Σεπτεμβρίου 2005, Κονέκτικατ, ΗΠΑ

Παιδιά: Κρίστοφερ Πέκ

Γονείς: David W. Peck, Ελίζαμπεθ Σαβίλ

Εκπαίδευση: Πανεπιστήμιο Κολούμπια