ΟΙ ΑΓΙΑΣΜΕΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΗΤΑΝ ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΣ ή ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΣ;

Γέροντας Πορφύριος: Ήταν εσωστρεφής ή εξωστρεφής;

Αν εξετάσουμε την παραδειγματική διέλευση από τον κόσμο μας κάποιων σύγχρονων αγιασμένων μορφών της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μπορούμε ίσως να στοχαστούμε πάνω στο ερώτημα: ήταν άραγε εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς; Οι χιλιάδες των επισκεπτών τους και των πολλαπλώς ευεργετηθέντων από αυτούς υποδεικνύουν βεβαίως προς την κατεύθυνση της εξωστρέφειας...

Αν όμως στοχαστούμε την οδυνηρή περίοδο της προετοιμασίας τους γι’ αυτή την πολυάνθρωπη επαφή, αλλά και την επίσης οδυνηρότατη βιωτή τους ενώ έπλαθαν μια τέτοια συναναστροφή, τότε θα διαπιστώσουμε τον αληθινά απύθμενο εγκλεισμό τους: «μόνος μόνω Θεώ». Με ποιον τρόπο λοιπόν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή την εκρηκτική διπλωπία, αυτή την πραγματικά εξτρεμιστική λειτουργία της προσωπικότητά τους; Και στην εσωτερικότητα και στην εξωτερικότητα έδειχναν να αφιερώνουν ολόκληρο τον εαυτό τους, ώστε η διαρκής αλλοίωση του ημερολογιακού χρόνου που επιτελούσαν στη διάρκεια της ζωής τους να είναι πασιφανής.

Θα αποτολμούσαμε την υπόθεση ότι ίσως μία μονάχα διάκριση μπορεί να είναι θεμιτή στην περίπτωσή τους: η εσωστρέφεια ως κλήση και επιλογή και η εξωστρέφεια ως υπακοή και φιλανθρωπία. Η εκπληκτική εξωστρέφεια αυτών των μορφών δεν θα μπορούσε να εννοηθεί ποτέ ως ψυχολογική αποφόρτιση ενός χαρίσματος, ομόλογη προς την άτακτη διάχυση ενός πλεονάσματος πλήξης κατά την ηγεμονική επιταγή της καταναλωτικής κοινωνίας, αλλά ως απόδειξη αγάπης μόνο καθ’ υπακοήν. Το οδυνηρότατα αλλά και πλουσιοπάροχα από τη θεία Χάρη κατεργασμένο χάρισμά τους, μέσα σε ατέλειωτες ώρες της εσωστρέφειάς τους, ξεχύθηκε στους συνανθρώπους τους όχι για να αναιρέσει απλώς τον εγκλωβισμό τους, αλλά ως θυσιαστικός καταναγκασμός μιας υπακοής που ακούει στο όνομα της φιλανθρωπίας. Ήταν η ευπειθής και φρόνιμη καταδαπάνηση ενός πλεονάζοντος θησαυρού, ως επιταγή όμως Θεού, όχι ως κοινωνική ανάγκη, καταναλωτική δια – σκέδαση, ανακουφισμός, αναπτυξιακή δραστηριότητα, δημιουργικός καρκινισμός, καινοθηρική έξοδος … Αντίθετα, ήταν η είσοδος και η δεξίωση των ανθρώπινων ψυχών στα «ταμεία του Θεού», γιατί η εξωστρέφεια αυτή είχε πάνω από όλα το χαρακτήρα μιας ιεραποστολής: ήταν το πρόσχημα, το αγκίστρι για να συλλεχθούν ψυχές και αυτός ο τελευταίος προσδιορισμός της είναι που την καθιστά ουσιαστικά μια μη καταναλωτική ποιότητα, επειδή ακριβώς κινείται στο εύφλεκτο πάντα μεταίχμιο εγκοσμιότητας και υπερκοσμιότητας.

Το αινιγματικό παράδειγμα αυτών των μορφών θα μπορούσε λοιπόν να αποτελέσει κίνητρο για να ανοίξει ένας διάλογος πάνω στην ιδιοσυστασία αλλά και στην αναγκαιότητα της εξωστρέφειας σήμερα. Κι ένας τέτοιος διάλογος είναι επείγων, γιατί πιθανόν τη μέρα που η καταναλωτική εξωστρέφεια θα έχει εκπληρώσει τη δική της δυσκαταμάχητη ιεραποστολή, το ημερολόγιο θα έχει πλέον απορροφηθεί από τον ίδιο του το χρόνο.      

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ Λ. ΣΜΥΡΝΑΙΟΥ «ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ ΚΑΤΙ ΠΕΡΙΣΣΙΟ, ΣΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ; ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ», ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΤΟΜΟΥ «ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΚΡΙΤΑΣ»

ΑΝΤΩΝΗΣ Λ. ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ

Ο Αντώνης Σμυρναίος είναι διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάσκει Νεοελληνική Ιστορία και Διδακτική της Ιστορίας στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Εργασίες του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά, ενώ εισηγήσεις του έχουν παρουσιαστεί σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη Νεοελληνική Ιστορία, στην Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, στη Διδακτική της Ιστορίας και στη Φιλοσοφία της Παιδείας.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ