Η ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Στην πρώτη του νεότητα κατηγορήθηκε για διάφορες άσεμνες πράξεις. Ο Σέξτος Πομπήιος τον χλεύαζε για θηλυπρέπεια, ο Μάρκος Αντώνιος για το ότι είχε επιτύχει να υιοθετηθεί από τον θείο του διατηρώντας ομοφυλοφιλικές σχέσεις μαζί του, ενώ ο Λεύκιος, αδελφός του Μάρκου Αντωνίου, υποστήριζε ότι, αφού ο Οκταβιανός θυσίασε την τιμή του στον Καίσαρα, είχε παραδοθεί αντί τριακοσίων χιλιάδων σηστερτίων στον Αύλο Ίρτιο, στην Ισπανία, και ότι συνήθιζε να καψαλίζει τους μηρούς του με πυρακτωμένα καρυδότσουφλα, ώστε η τρίχα τους να βγαίνει απαλότερη. [1]

Κάποια μέρα, όταν γίνονταν αγώνες στο θέατρο, ακόμη και ολόκληρος ο λαός παραδέχτηκε ότι ένας στίχος που αναφερόταν σε κάποιον ιερέα της Μητέρας των Θεών τη στιγμή που χτυπά το κύμβαλό του, στρεφόταν και εναντίον του Αυγούστου, και εντελώς ομόθυμα τον επιδοκίμασε:

Είδες πως με το δάχτυλο τον κόσμο κυβερνάει τούτος

εδώ ο κίναιδος; [2] (Σουητώνιος, Αύγουστος LXVIII)

Ακόμα και οι φίλοι του παραδέχονταν ότι επιδιδόταν σε πράξεις μοιχείας, αν και το δικαιολογούσαν υποστηρίζοντας ότι δεν τον οδηγούσε σε αυτές το ερωτικό πάθος αλλά κάποιος λογικός υπολογισμός, για να ανακαλύπτει ευκολότερα τα σχέδια των αντιπάλων του με τη βοήθεια των συζύγων καθενός από αυτούς.

Ο Μάρκος Αντώνιος τον κατηγορεί, πέρα από το γεγονός ότι έκανε βιαστικά τους γάμους του με τη Λιβία, ότι πήρε τη γυναίκα ενός πρώην υπάτου από την τραπεζαρία, μπροστά στα μάτια του άνδρα της, την πήγε στην κρεβατοκάμαρα και ύστερα την επανέφερε στο συμπόσιο με τα αυτιά της ολοκόκκινα και τα μαλλιά αναστατωμένα˙ τον κατηγορεί επίσης ότι χώρισε τη Σκριβωνία, επειδή είχε ελεύθερα εκφράσει τη λύπη της για τη μεγάλη επιρροή που ασκούσε πάνω του κάποια αντίζηλός της˙ και ότι οι φίλοι του, που έψαχναν να του βρουν ερωτικές παρέες, γύμνωναν και επιθεωρούσαν οικοδέσποινες και ενήλικα κορίτσια, λες και επρόκειτο να τα εκθέσει για πούλημα ο δουλέμπορος Τοράνιος. [3]

Και με φιλικό πνεύμα γράφει επίσης αυτά τα λόγια στον Αύγουστο, που δεν είχε τότε ακόμα εκδηλωθεί φανερά ως αντίπαλός του ή εχθρός: «Μα τι σε άλλαξε; Επειδή τάχα κοιμάμαι με τη βασίλισσα; Μα μήπως είναι γυναίκα μου; Και τώρα το άρχισα αυτό ή πριν εννέα χρόνια; Εσύ πάλι μόνο με τη Δρουσίλλα κοιμάσαι; Μάρτυς σου ο θεός, αν όταν διαβάζεις αυτή την επιστολή μου δεν κοιμάσαι με την Τερτύλλα ή την Τερεντίλλα ή τη Ρουφίλλα ή τη Σίλβια Τιτισενία ή και όλες μαζί. Ή μήπως έχει καμιά σημασία που και με ποιαν κεντρίζεται το ενδιαφέρον σου;» (Σουητώνιος, Αύγουστος LXIX)

Είχε επίσης οργανώσει ένα ιδιαίτερο δείπνο, που πολλά και διάφορα λέγονταν γι’ αυτό και που ο λαός το αποκαλούσε «δωδεκάθεο». Στο δείπνο οι συνδαιτυμόνες παρακάθονταν μεταμφιεσμένοι σε θεούς και θεές, ο ίδιος μάλιστα ο Αύγουστος ήταν ντυμένος Απόλλων, αιτία για την οποία κατηγορήθηκε όχι μόνο σε επιστολές του Αντωνίου, όπου αναφέρονται χλευαστικά όλα τα ονόματα των προσκεκλημένων, αλλά και στους παρακάτω γνωστότατους ανώνυμους στίχους:

Σαν το τραπέζι αυτών εδώ βρήκε τον χορηγό του

κι έξι θεούς κι έξι θεές σαν είδε ο Μαλλίας,

κι έπαιζ’ ο Καίσαρας αισχρά του Απόλλωνα το ρόλο

καθώς καινούριοι έκλυτοι δειπνούσανε θεοί,

τότε σηκώσανε απ’ τη γη το βλέμμα οι ουράνιοι

κι ως και ο Δίας το ’σκασε απ’ τον χρυσό του θρόνο.

Η φήμη του δείπνου διογκώθηκε από τη μεγάλη έλλειψη των αγαθών και την πείνα που τότε είχε πέσει στην πολιτεία. Την επομένη του δείπνου ξεσηκώθηκε κατακραυγή ότι οι θεοί είχαν καταβροχθίσει όλο το στάρι και ότι ο Καίσαρ ήταν στην πραγματικότητα ο Απόλλων, ακριβέστερα όμως ο Απόλλων ο Βασανιστής, επώνυμο με το οποίο λατρευόταν ο θεός σε κάποιο μέρος της πόλης. [4]

Είχε ακόμα παρατηρηθεί ότι στον Αύγουστο άρεσαν ιδιαίτερα η πανάκριβη επίπλωση και τα κορινθιακά μπρούντζινα έργα τέχνης, και ότι λάτρευε τα παιχνίδια με ζάρια. Έτσι, κατά την εποχή των προγραφών είχαν χαράξει στη βάση του αγάλματός του:

Μάγευε τον πατέρα μου τ’ ασήμι˙

τα βάζα της Κορίνθου, εμένανε˙

και τούτο γιατί υπήρχε η εντύπωση ότι είχε φροντίσει να συμπεριληφθούν κάποια άτομα στον κατάλογο των προγραφών, ακριβώς επειδή είχαν στη διάθεσή τους κορινθιακά αγγεία. Αργότερα πάλι, κατά τον σικελικό πόλεμο, το παρακάτω επίγραμμα ήταν στο στόμα του λαού:

Σαν δυο φορές νικήθηκε κι έχασε τα καράβια,

για να νικήσει κάποτε, ρίχνει συνέχεια ζάρια. (Σουητώνιος, Αύγουστος LXX)

Σημειώσεις

1. Η ομοφυλοφιλική θηλυπρέπεια ήταν μια συνήθης κατηγορία του κόσμου εναντίον πολλών από τους ισχυρούς της Ρώμης, όπως ο Καίσαρ ή ο Μάρκος Αντώνιος. Ο ίδιος ο Κικέρων σχολιάζει το θέμα στο λόγο του Pro Caelio, 6: «είναι πολύ συνηθισμένες τέτοιες κατηγορίες εις βάρος όλων των νέων ανδρών με όμορφο παρουσιαστικό και κομψή εμφάνιση»

2. Οι ιερείς της Μητέρας των Θεών Κυβέλης ήταν ευνούχοι και ονομάζονταν Galli. Είναι ευνόητο ότι για μια μεγάλη μερίδα του κόσμου ο ευνουχισμός και ο παθητικός ομοφυλόφιλος δεν διέφεραν πολύ, συνεπώς η λέξη «κίναιδος» φάνηκε κατάλληλη στο κοινό τόσο για τον ιερέα της Κυβέλης όσο και για τον Αύγουστο.

3. Δεν πρόκειται ασφαλώς για τον κηδεμόνα του Γάιο Τοράνιο, τον οποίο είχε προγράψει. Το γδύσιμο των δούλων από τους δουλεμπόρους είχε ως μοναδικό στόχο να αποκαλυφθούν τυχόν σωματικά ελαττώματα που καλύπτονταν από τα ρούχα.

4. Το δείπνο των «δώδεκα θεών» πρέπει να είχε γίνει το χειμώνα του 39 – 38 π.Χ., όταν στη Ρώμη υπήρχε έλλειψη σε δημητριακά.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΣΟΥΗΤΩΝΙΟΣ, ΤΟΜΟΣ A΄», ΕΚΔΟΣΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ, ΑΘΗΝΑ 1997