ΟΤΑΝ ΟΙ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΤΟ «ΠΑΙΖΟΥΝ» ΕΘΝΙΚΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΑΡΧΕΣ, ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΤΡΑΓΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η καταστροφή της Σμύρνης

Η συμμετοχή των κληρικών με οποιοδήποτε τρόπο σε οποιεσδήποτε πολεμικές επιχειρήσεις είναι αδιανόητη στο Βυζάντιο. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα γράφει η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα της, συγκρίνοντας το σχετικό ήθος της Ανατολικής Εκκλησίας με εκείνο της Δυτικής.

«Η αλήθεια είναι πως εμείς και οι Λατίνοι δεν αντιλαμβανόμεθα με τον ίδιο τρόπο τον ρόλο των ιερωμένων: Για μας ισχύουν οι κανόνες και οι νόμοι και το ευαγγελικό δόγμα “Μη θίξης, μη γρύξης, μη άψης˙ ιερωμένος γαρ ει” (Κολ. 2:21). Αλλά ο βάρβαρος Λατίνος μπορεί την ίδια στιγμή που τελεί τα άγια μυστήρια να σφίγγη την ασπίδα στο αριστερό του χέρι και να αδράχνη με το δεξιό το δόρυ˙ να μεταλαμβάνη του σώματος και του αίματος του Κυρίου και συγχρόνως να γίνεται θεατής αιματοχυσίας και ο ίδιος να αποβαίνη “αιμάτων ανήρ” κατά τον ψαλμό του Δαυίδ (Ψαλμ. 25:9). Έτσι είναι το γένος των βαρβάρων˙ αφοσιωμένο τόσο στη θρησκεία όσο και στον πόλεμο» [1]...

Οι νεομάρτυρες, πιστοί σ’ αυτό το πνεύμα, θυσιάζονται, δεν θυσιάζουν και ο τρόπος που αντιστέκονται στην καταπίεση και τη βία είναι και χριστιανικός και αποτελεσματικότερος από εκείνον που αντιτάσσει βία στη βία και κάποτε, όχι σπάνια, βαρβαρότητα στη βαρβαρότητα.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, τον οποίο αποφασίσαμε να αποκαλούμε εθναπόστολο, πιστός στη διδασκαλία του Χριστού και ως γνήσιος φορέας του εκκλησιαστικού πνεύματος, έλεγε: «Ένα πράγμα σας συμβουλεύω Χριστιανοί μου: Αν θέλετε να μαζώξετε όλοι σας τα άρματα, να τα δώσετε εις τους ζαπιτάδες και να τους ειπήτε: Δεν είναι εδικά μας. Εμάς ο Χριστός μας τον σταυρόν μας εχάρισε να έχωμεν και όχι άρματα [2] ».

Μετά τον Κοσμά τον Αιτωλό η Εκκλησία φαίνεται να δέχεται εκείνο που ηρνείτο επί αιώνες να δεχθή και ταυτίζει σχεδόν τους εθνικούς ήρωες με τους μάρτυρες της πίστεως και ακόμη περισσότερο ανέχεται, αν δεν επαινή, την ένοπλη συμμετοχή κληρικών στον πόλεμο. Στην συνέχεια τα πράγματα εκτραχύνονται τρομακτικά, έτσι ώστε οι κληρικοί να αναλαμβάνουν ανενδοίαστα κοσμική εξουσία ή να συμμετέχουν ανενδοίαστα στα πολιτικά πράγματα. Πολλοί κληρικοί της Μικράς Ασίας με τον έξαλλο μεγαλοϊδεατισμό τους έχουν μεγάλη ευθύνη για τον εξολοθρεμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1922. Ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος έπεισε τους Μοσχονησιώτες να μη φύγουν, παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες για την επερχόμενη καταστροφή ήταν σαφείς και έτσι εσφάγησαν από τους Τούρκους. Ο δε Χρυσόστομος Σμύρνης αντιστέκετο μέχρι την τελευταία στιγμή σε οποιαδήποτε συζήτηση για υποχώρηση, επιμένοντας ότι θα έπρεπε να συνεχισθή η προέλαση του ελληνικού στρατού μέχρι την Άγκυρα, και ανάγκασε την τότε ελληνική κυβέρνηση να τον απομακρύνη από τη Μητρόπολή του.

Ο Ηλίας Καζάν στο ιστορικό μυθιστόρημα Πέρα από το Αιγαίο αναφέρει ότι όταν ο τρομερός Νουρεντίν Πασάς, μετά την κατάληψη της Σμύρνης, διέταξε να φέρουν μπροστά του τον Χρυσόστομο, του είπε μπροστά στον εξαγριωμένο τουρκικό όχλο: « “Έγινες υπαίτιος να σκοτωθούν τριακόσιες χιλιάδες ελληνόπουλα, παιδιά της ηπειρωτικής Ελλάδας, που δεν έπρεπε καθόλου να σταλούν εδώ. Τα παραπλανήσατε αυτά τα παιδιά, εσύ κι ο πρωθυπουργός τους, που έχει αποδοκιμαστεί και ανατραπεί τώρα από τον ίδιο το λαό του. Γιατί; Τι ήταν εκείνο που ενδιέφερε τους Βρετανούς; Το πετρέλαιο! Τριακόσιες χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες έδωσαν τη ζωή τους για να εξασφαλίσουν πετρέλαιο στο βρετανικό πολεμικό ναυτικό. Αίσχος! Ντροπή σου! Τριακόσιες χιλιάδες φορές ντροπή σου! ”».

“Θα σου πω τώρα γιατί δεν μπορώ να είμαι καθόλου επιεικής μαζί σου”, άρχισε ο Νουρεντίν. “Επειδή με τις σκευωρίες σου και με την ανοχή που έδειξες για προσωπικούς σου λόγους, έγινες επίσης υπαίτιος να σκοτωθούν μισό εκατομμύριο τουρκόπουλα, που ήταν τα καλύτερα παιδιά μας, βύθισες τις μητέρες τους σε πένθος για όλη τους τη ζωή”. Ο Νουρεντίν έβγαζε αφρούς τώρα και χρειάστηκε να τους σκουπίσει με το μανίκι του. “Παιδιά που τα έβλεπα να πεθαίνουν κάθε μέρα. Που έχαναν τη ζωή τους πριν τη ζήσουν! Γιατί; Επειδή εσύ και μερικοί άλλοι ξιπασμένοι και γελοίοι ψηλομύτηδες αποφασίσατε να ιδρύσετε μια νέα αυτοκρατορία. Για ποιους; Για τους Έλληνες εμπόρους, για τους μεγάλους λεφτάδες, Βρετανούς, Αμερικανούς, και άλλους ξένους λεφτάδες, για τους Εβραίους, για τους κερδοσκόπους. Γι’ αυτούς, για όλους αυτούς πήρες στο λαιμό σου τα παιδιά σας και τα παιδιά μας”.

“Έχασα ένα γιό στον πόλεμο ”, ξανάρχισε ο Νουρεντίν. “ Ένα νέο παλικάρι που κάλπαζε πάνω στο άλογο σαν θεός, που ήταν νιόπαντρος όταν κλήθηκε στα όπλα, που άφησε μια νέα γυναίκα χήρα κι ένα γιο χωρίς πατέρα. Ένα βρέφος. Το εγγόνι μου. Χωρίς πατέρα. Γι’ αυτό και μόνο θα μπορούσα να σε σκοτώσω με τα ίδια μου τα χέρια. Εκεί που κάθεσαι αυτή τη στιγμή. Τώρα! Με τα χέρια μου! ”[3]».

Η απόφαση του Χρυσόστομου να παραμείνη κοντά στο ποίμνιό του ήταν αναμφισβήτητα ασύλληπτα ηρωϊκή και εκκλησιαστική, δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο και για την προηγούμενη ανάμειξή του στα πολιτικά πράγματα.      

Η απομάκρυνση των κληρικών από το αρχαίο και το γνήσιο εκκλησιαστικό πνεύμα συνεχίζεται, έτσι ώστε αυτό το πνεύμα να είναι παντελώς λησμονημένο, οι εθναρχίες να γίνωνται ψωμοτύρι και να αποκλείουν την δυνατότητα να λειτουργή ο κληρικός ως πατέρας της εκκλησιαστικής του οικογένειας.

Σημειώσεις

1. Άννας Κομνηνής, Αλεξιάς, βιβλίο I, VIII

2. Iωάννου Β. Μενούνου, Κοσμά Αιτωλού Διδαχές, εκδ. «Τήνος», Αθήνα 1979, σ. 271

3. Ηλία Καζάν, Πέρα από το Αιγαίο, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1995, σσ. 522 – 3 

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ π. ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΦΑΡΟΥ «Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΩΣ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΚΑΙ ΩΣ ΣΩΤΗΡΙΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΡΜΟΣ», 2002.