Η ΑΠΟΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ

Τι γίνεται όμως μετά το διαζύγιο; «Όταν χωρίζουμε, παρασύρουμε το παιδί στην απόρριψη του γονέα που απομακρύνεται από το σπίτι. Όταν υποτιμούμε τον άλλο γονέα, υποτιμούμε το ίδιο το παιδί που κατά ένα μέρος ταυτίζεται με τον γονέα του», παρατηρεί εύστοχα η Ch. Olivier. Τι συμβαίνει σε μια καινούργια οικογένεια όπου τις περισσότερες φορές ο γονέας που έχει την επιμέλεια είναι η μητέρα; Γνωρίζουμε ότι 7 στις 10 φορές ο πατέρας παραιτείται από την αρχηγία της οικογένειας...

Αυτή η απομάκρυνση ή παραίτηση επηρεάζει το ίδιο τα αγόρια και τα κορίτσια; Συνήθως στην ψυχολογία αναλύουμε τις συμπεριφορές υπό το πρίσμα της ταύτισης με τον ομόφυλο γονέα. Αντιλαμβανόμαστε έτσι ότι η έρευνα έχει στραφεί πολύ περισσότερο στα αγόρια μια και εκείνα είναι που στο διαζύγιο βλέπουν τον πατέρα τους να απομακρύνεται, μερικές φορές να υποτιμάται και ίσως να χάνεται.

Και τα κορίτσια χρειάζονται τον πατέρα τους, αλλά με διαφορετικό τρόπο και για διαφορετικό λόγο. Τα κορίτσια χρειάζονται από τον πατέρα τους να έχουν αγαπηθεί και να έχουν αναγνωρισθεί, όποιος κι αν είναι αυτός ο πατέρας. Ακόμη κι αν στα μάτια της μητέρας και των γύρω μοιάζει ανύπαρκτος. Η αγάπη του και η αναγνώρισή του φτάνουν! Την ταυτότητά τους θα την ορίσουν από τη σχέση τους με τον ομόφυλο τους γονέα, τη μητέρα τους (θέμα που αποτέλεσε και αποτελεί μεγάλη πρόκληση στην ψυχολογική βιβλιογραφία).

Στα αγόρια ο πατέρας παίζει ακόμη πιο σημαντικό ρόλο. Η σχέση με τον πατέρα είναι θεμελιώδους σημασίας για τη δημιουργία της ταυτότητας και της αυτοεκτίμησης του αγοριού. Ο πατέρας που σημαδεύει τη ζωή ενός άνδρα είναι, κατά τη διαπρεπή ψυχολόγο Collette Chiland (L’ enfant, la famille, l’ ecole, PUF 1989), αυτός που έχει αγαπηθεί πολύ από τη μητέρα.

Είναι ο πατέρας του ανδρισμού, ο δυνατός, ο εξιδανικευμένος. Εκείνος που προκαλεί στο αγόρι την επιθυμία να ταυτιστεί. Είναι σημαντικό να έχει ένα πατέρα με φυσικό κύρος, να νιώθει υπερήφανος γι’ αυτόν. Είναι δύσκολο για το αγόρι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της ταύτισης να μην μπορεί να ταυτιστεί με τον γονέα – πατέρα του γιατί χαρακτηρίζεται «ανάξιος» και αποπέμπεται. «Δεν μπορώ να το πιστέψω … τελικά μοιάζει στον πατέρα του», λόγια μιας διαζευγμένης μητέρας αγοριού μπροστά στην οδυνηρή ανακάλυψη ότι δεν μπορεί να απαλλαγεί από τον άνδρα αυτόν γιατί τον βλέπει μέσα στον γιο της! Η έλλειψη προτύπου, η απουσία του πατέρα έχει ως συνέπεια δυσκολίες στην ψυχοσεξουαλική του ταύτιση. «Με ήθελε μόνο για τον εαυτό της, μου στέρησε τον πατέρα εμποδίζοντάς με να τον δω, να του μιλήσω, να του τηλεφωνήσω … Ο πατέρας μου σήμερα δεν είναι παρά ένας ξένος, είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ … της κρατάω κακία και νιώθω ένοχος απέναντι σ’ αυτόν που μ’ έφερε στη ζωή και που δεν μπόρεσα να μοιραστώ τη ζωή του», παραθέτει η Col. Chiland τα λόγια ασθενούς της. Δεν είναι όμως μόνη υπεύθυνη για την αποδυνάμωση του πατρικού προτύπου η μητέρα. Πολλές φορές ο ίδιος ο πατέρας αποσύρεται ή εμφανίζεται ανίκανος να παίξει τον ρόλο του. «… Στην συντριπτική πλειονότητα, στις οικογένειες των ψυχοπαθητικών εφήβων, ο πατέρας είναι απών ή δεν υπήρξε ποτέ – ή όταν γενικά είναι υποτιμημένος, ανίκανος να επιβάλει ορισμένους κανόνες, μια τάξη, μια οργάνωση στην οικογένεια, όπως και να επιδείξει συναισθηματική συνέπεια ώστε ο έφηβος να μπορέσει να ταυτιστεί μαζί του και να εσωτερικεύσει τα θετικά του χαρακτηριστικά», αναφέρει ο Ηλίας Κουρκούτας (Η ψυχολογία του εφήβου, Ελληνικά Γράμματα, 2001).

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΝΤΙΝΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ «Η ΑΠΟΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΤΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ», ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΤΟΜΟ «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ, 2009        

ΝΤΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η Ντίνα Πετροπούλου είναι ψυχολόγος. Κάτοχος D.E.A Ψυχολογίας της Εκπαίδευσης, της Ανάπτυξης και της Πρόσληψης των Γνώσεων, από το Πανεπιστήμιο Paris V, Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Σορβόννη. Με εξειδίκευση στην Λογικο-μαθηματική αγωγή από το Κέντρο Ψυχολογικών Ερευνών και Πρωτοπορίας, Παρίσι. Εργάστηκε στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών της Γαλλίας CNRS στον τομέα της εκπαίδευσης παιδιών υπό νοσοκομειακή περίθαλψη υπό την διεύθυνση του Gerard Vergnaud. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου της Rouen υπό την διεύθυνση του Daniel Mellier. Με τη λογοπεδικό Βίκυ Τσάγκα δημιούργησαν ομάδα αντιμετώπισης της σχολικής αποτυχίας στον Δήμο Ν.Ψυχικού. Από το 1992 έχει ασχοληθεί συστηματικά με την δομή της οικογένειας και την υποστήριξη της σχέσης παιδιού-γονέα. Έχει αρθογραφήσει στην Γαλλία και την Ελλάδα και έλαβε μέρος στην συλλογική έκδοση «Oικογένεια σε κρίση»,εκδόσεις Ακρίτας, 2009, με το θέμα «η αποδυνάμωση του πατρικού προτύπου μετά το διαζύγιο» σελ. 269-286.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ