Τα τελευταία ωμοφαγικά όργια του Διόνυσου

Ενώ πιστοί των αρχαίων θεών αναγνωρίζουν στα χαρακτηριστικά του Χριστού τα χαρακτηριστικά του Διονύσου και προσκυνούνε τον Διόνυσο – Χριστό˙ ενώ διπλόπιστοι αγωνιούν ανάμεσα στους δυο θεούς˙ ενώ πιστοί της νέας θρησκείας θυσιάζουνται στους αρχαίους και πιστοί της αρχαίας στους νέους βωμούς: άλλα πλήθη ξεμένουν ανυποψίαστα στις παλιές τους λατρείες...

Στα χρόνια του Κώνσταντα και Κώνσταντίου ο Φίρμικος, φανατικός αντίμαχος των αρχαίων θεών, περιγράφει ζωντανά ακόμη τα ωμοφαγικά όργια του Ζαγρέα στην Κρήτη. Τον καιρό του Ουάλη και του Ουαλεντινιανού τα πλήθη ξαναρίχνουνται στις αρχαίες λατρείες: και γαρ τας ελληνικάς τελετάς επετέλουν οι τη πλάνη δεδουλωμένοι, και τα Διάσια και τα Διονύσια και τα της Δήμητρος όργια, ουκ εν παραβύστω ως εν ευσεβεί βασιλεία, αλλά δια μέσου της αγοράς βακχεύοντες έτρεχον. Μέσα από τα χαλάσματα του Διονυσιακού ιερού της Πάτμου, ανασταίνεται η διονυσιακή γιορτή που κατασκέπασαν: Εν τούτω τω μιαρώ ιερώ εισήρχοντο πλήθη πολλά και ανεκομίζοντο οίνον πολύν και πολυτέλειαν βρωμάτων. Και εν επισήμω ημέρα εισήρχοντο εν τω μιαρώ ιερώ εκείνω συν γυναιξίν, παρεκτός παιδίων, και έτρωγον και έπινον. Μετά ουν το φαγείν αυτούς και πιείν έκλειον τας θύρας και ατάκτως ώσπερ οι ίπποι θηλυμανείς επήρχοντο ταις γυναιξίν διά ατάκτου πολυμιξίας.

Από επιστολή του Αυγουστίνου ξεπηδούν βακχικά όργια που αναστατώνουν τη Μάδουρο της Νουμιδίας. Σημαντικοί πολίτες ανακατεύονται σ’ αυτά bacchantes et furentes. Στα «Ξομολογήματα» του ίδιου η αριστοκρατία της Ρώμης διαδηλώνει την αφοσίωσή της στις αρχαίες λατρείες. Ότι ανάμεσά τους είναι κ’ οι βακχικές, το μαρτυρά ο συγγραφέας των «Ζητημάτων της Παλαιάς και Νέας Διαθήκης», των χρόνων του πάπα Δαμασίου, που ξέρει ζωντανά τα διονυσιακά όργια, τα inhonesta et plena furoris.

Στη φόρα τους τα βακχικά περνούνε, μαζί με τα πλήθη των νέων πιστών, στις Αιρέσεις. Οι Τασκοδρουγίται της μικρασιατικής Γαλατίας τρωγοπίνουνε μέσα στις εκκλησιές και τριγυρίζουν το γιομάτους ασκί με χορούς οργιαστικούς, «ξεφρενιάζοντας και βακχεύοντας» λέει ο Φιλοστράτιος, «ωσάν τους εθνικούς πιστούς του Διονύσου». Ο Τερτυλλιανός κατηγορά τους Ουαλεντινιανούς πως, ανάμεσα στ’ άλλα μυστηριακά στοιχεία που κρατούν, ιερουργούν και την «Αποκάλυψη του Φαλλού», σταθερό στοιχείο των Ορφικοδιονυσιακών Μυστηρίων.

Ακόμη και τελειώνοντας ο έβδομος αιώνας του Χριστιανισμού, η Έκτη Οικουμενική Σύνοδος θα απαγορέψει στους Χριστιανούς να μεταχειρίζουνται διονυσιακά προσωπεία (αλλά μήτε προσωπεία κωμικά ή σατυρικά ή τραγικά υποδύεσθαι), να ανακράζουν, όταν πατούν σταφύλια, το όνομα του Διονύσου (μήτε το του βδελυκτού Διονύσου όνομα την σταφυλήν αποθλίβοντας επιβοάν) και να κρατούνε στοιχεία του διονυσιακού ιεροτυπικού σα χύνουνε κρασί στα πιθάρια (μηδέ τον οίνον εν τοις πίθοις επιχέοντας, τα της δαιμονιώδους πλάνης ενεργούντας γέλωτα επικινείν). Οι λαϊκές ρίζες της Διονυσιακής Θρησκείας είναι αρκετά βαθειές για να πρασινίζουν ακόμη στο κατάξερο δέντρο της κάποια του φύλλα.   

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΗ ΛΕΚΑΤΣΑ «ΔΙΟΝΥΣΟΣ», ΕΚΔΟΣΗ  ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, Β΄ ΕΚΔΟΣΗ 1985