Το άτομο ως αυτοαξία, αποσπάται από την κοινωνία και την συντροφικότητα

Τρίτος αρνητικός παράγοντας στην πορεία του δυτικού Χριστιανισμού ήταν ο τρόπος ασκήσεως της εξουσίας. Στην Δύση η εκκλησιαστική ηγεσία είχε έντονη στάση σφετερισμού της πολιτικής εξουσίας. Σε αυτό συντελούσε και το κενό της πολιτικής εξουσίας, που είχε δημιουργηθεί με την μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη...

Ενώ στην Ανατολή ο πατριάρχης είχε δίπλα του τον ηγέτη της πολιτείας, στην Δύση η απουσία πολιτικού ηγέτη άφηνε περιθώρια υποκαταστάσεώς του. Αλλά και η ορθόδοξη θεολογία, που διαχώριζε πάντοτε «τα Καίσαρος» από αυτά που ανήκουν στον Θεό και πρότασσε στην εκκλησιαστική διοίκηση τους ιερούς Κανόνες, εμπόδιζε την επικράτηση του παποκαισαρισμού και απέκλειε την θεοκρατία.

Η νεωτερικότητα με τις νέες αντιλήψεις που παρουσίασε για τον άνθρωπο και τον κόσμο ήταν φυσικό να έρθει και σε αντίθεση προς το παλαιό κοσμοείδωλο και τον θρησκειοποιημένο Χριστιανισμό. Έτσι μετέστρεψε τον άνθρωπο από την θρησκεία και την παράδοση στην λογοκρατία και την εκκοσμίκευση. Η θρησκεία περιθωριοποιήθηκε ως αντιδραστική, ενώ η παράδοση περιφρονήθηκε ως αναχρονιστική. Προβλήθηκε η εγκοσμιότητα και απολυτοποιήθηκε ο ορθός λόγος. Η παπική εξουσία αντικαταστάθηκε από την εξουσία των τοπικών ηγεμόνων που καθόριζαν και την θρησκευτική ομολογία των υπηκόων τους. Η εξέλιξη αυτή θεωρήθηκε ως απελευθέρωση του ανθρώπου από την θρησκευτική ανελευθερία και ως ανάδειξη αυτονομίας και της ατομικής ανεξαρτησίας.

Η απολυτοποίηση της λογικής, που χαρακτήρισε την νεωτερικότητα, κατέστησε προβληματική ή ακόμα και αδύνατη την σφαιρική θεώρηση της ζωής˙ «λόγω παλαίει πας λόγος, βίω δε τις»; Στην αδυναμία αυτήν οφείλονται και οι διχοτομικές διακρίσεις στην θεολογία του Προτεσταντισμού, που οδήγησαν στις γνωστές μονιστικές απολυτοποιήσεις˙ «sola fides», «sola Scriptura», «sola gratia». Η ίδια αδυναμία διαπιστώνεται και στον τρόπο θεωρήσεως της ανθρώπινης ατομικότητας. Η νεωτερική έξαρση του ατόμου ως αυτοαξίας το αποσπά ουσιαστικά από την μήτρα του που είναι η κοινωνία. Η έξαρση του ανέστιου πλέον ατόμου, που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην ιστορία, γίνεται αφετηρία ατέρμονων συζητήσεων για τις σχέσεις του με την κοινωνία που διαρκούν ως σήμερα.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗ «ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ  Ι. Μ. ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, Α΄ ΕΚΔΟΣΗ 2014

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ

Ομότιμος καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1935. Διετέλεσε καθηγητής της Χριστιανικής Ηθικής και Κοινωνιολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ τώρα είναι ομότιμος καθηγητής της ίδιας Σχολής  και επίτιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου. Επίσης είναι μέλος της Επιτροπής Βιοηθικής της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας. Το συγγραφικό έργο του είναι ιδιαίτερα πλούσιο και περιλαμβάνει περισσότερες από 150 μελέτες/άρθρα, 20 τίτλους βιβλίων στα ελληνικά, 14 τίτλους βιβλίων σε ξενόγλωσσες μεταφράσεις. Έργα του μεταφράσθηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες, όπως στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, σερβικά, ρουμανικά, ρωσικά, φλαμανδικά και πολωνικά.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ