Τα εθνικιστικά – σωβινιστικά κίνητρα στην επικράτηση του δαρβινισμού

Τα εθνικιστικά – σωβινιστικά κίνητρα, όταν πρόκειται για αγγλοσάξωνες. Κανείς σήμερα δεν μπορεί να αμφισβητήσει στα σοβαρά ότι η επικράτηση του δαρβινισμού υποβοηθήθηκε από την ισχύ της βρεττανικής αυτοκρατορίας, της οποίας την επεκτατική πολιτική δικαίωνε κατά τρόπο «επιστημονικό». Και ασφαλώς θα κατέρρεε μαζί της αν τη σκυτάλη δεν παραλάμβανε η κυριαρχούμενη από αγγλοσάξωνες νέα μεγάλη δύναμη, οι Η.Π.Α.

Απόδειξη χαρακτηριστική είναι ότι «όταν κατά το 1900 η ανακάλυψη του Μέντελ έγινε επιτέλους κατανοητή και ευρέως αποδεκτή οι βιολόγοι δεν θέλησαν να δουν ότι πλήρωνε ένα χάσμα της θεωρίας του Δαρβίνου. Φάνηκε αντιθέτως να βρίσκεται σε ριζική αντίθεση με αυτήν. Η αντίθεση φαινόταν τόσο ολοκληρωτική που αναπτύχθηκαν πολεμικές σπάνιες βιαιότητας, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία. Μια από τις κυριώτερες αγγλικές επιθεωρήσεις βιολογίας η Biometrica αρνήθηκε ως το 1937 τη δημοσίευση οποιουδήποτε μεντελικού άρθρου», δηλαδή σχετικού με τη γενετική.

Υπενθυμίζουμε ότι την εργασία του Μέντελ έφεραν στο φως τρεις ερευνητές ταυτόχρονα εκ των οποίων ουδείς αγγλοσάξωνας. Η αντίθεση υπαγορευόταν προφανώς από το φόβο να κλονιστεί το κύρος της βρεττανικής αυτοκρατορίας, αν ο Μέντελ έθετε στο περιθώριο τον δικό τους Δαρβίνο. Όταν πλέον διαπίστωσαν πως αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί χωρίς να διατρέχουν τον κίνδυνο της γελοιοποίησης επέτυχαν ένα συνοικέσιο μεταξύ δαρβινισμού και γενετικής, μια επιτυχία αντάξια της ραδιούργας εξωτερικής πολιτικής της χώρας τους. Αυτό μας θυμίζει τον ελιγμό των αρχόντων του μεσαίωνα. Όταν διέτρεχαν κίνδυνο από κάποιο επίβουλο γείτονα και αισθανόταν ανήμποροι να τον αντιμετωπίσουν, του πρότειναν να συμπεθεριάσουν. Ενώ όμως αυτές οι συζεύξεις είχαν κατά κανόνα στην ιστορία άδοξο τέλος, ο καρπός της σύζευξης δαρβινικής θεωρίας και γενετικής, ο νεοδαρβινισμός, επιβίωσε ως τις μέρες μας.

Οι γάλλοι ισχυροί αντίπαλοι των άγγλων στην ευρωπαϊκή κατ’ αρχή και αργότερα στις άλλες ηπείρους δεν είχαν λόγους να υιοθετήσουν τη δαρβινική θεωρία. «Κυριότερος αντίπαλος του δαρβινισμού υπήρξε ο Ζαν Λουί Αρμάν ντε Κατρεφάζ (1810 – 1892). Αυτός υποκαθιστούσε τη θεωρία του άγγλου φυσιοδίφη μ’ ένα μεταρρυθμισμένο εθνικιστικό λαμαρκισμό, τάση που ακολούθησαν και άλλοι». Δεν είχαν όμως τη δύναμη να συγκροτήσουν εθνική σχολή, γι’ αυτό και ο λαμαρκισμός κατέρρευσε κάτω από τα πλήγματα της γενετικής, ενώ κατά περίεργο τρόπο δεν συνέβη το ίδιο με τον δαρβινισμό, που είχε υιοθετήσει την αντίληψη του Λαμάρκ για την κληρονόμηση των επικτήτων ιδιοτήτων. Όπου όμως και αν ήταν ταγμένος ιδεολογικά ο κάθε γάλλος ερευνητής αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί αγκάθι για τους δαρβινιστές.

Τέλος οι σοβιετικοί, πιστεύοντας ότι συνολικά η θεωρία του Δαρβίνου διακρίνεται από πνεύμα διαλεκτικής, που μακροπρόθεσμα θα απέφερε οφέλη στον αγώνα για την εξάπλωση της μαρξιστικής ιδεολογίας, την υιοθέτησαν. Φυσικά όμως ποτέ δεν αναγνώρισαν τον Δαρβίνο ως μεσσία, αλλά τον περιόρισαν στο ρόλο του προφήτη. Δεν είναι περιττό να τονίσουμε ότι φάνηκαν αφελείς. Ο κοινωνικός δαρβινισμός δικαίωσε την αστική διαφθορά και διόλου δεν βοήθησε την επανάσταση. Αν παραδόξως στη Σοβιετική Ένωση επιβίωσε ο λαμαρκισμός και μάλιστα έφθασε στο σημείο να επιβληθεί δια της βίας ήταν γιατί οι απόψεις του Λαμάρκ είχαν υιοθετηθεί από τον Ένγκελς (ιδεολογικά κίνητρα).    

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Ι. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΥΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ», ΤΕΥΧΟΣ Β΄ , ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1990