Η ΥΠΟΜΟΝΗ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Αν δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτε για το ασύλληπτο της ταπεινώσεως, μπορούμε να μάθουμε πολλά για την «υπομονή» στις ταπεινώσεις. Αυτό που εμείς επιζητούμε στην εγκράτεια, εσείς θα το βρείτε στην υπομονή μπροστά στα αναπόφευκτα σκαμπανεβάσματα, πείτε τα τραγωδίες, της ύπαρξης, λένε οι μοναχοί σ’ εκείνους που μένουν στον κόσμο. Πράγματι, η υπομονή είναι ένας εσωτερικευμένος μοναχισμός...

Άρα, λοιπόν, το αντίθετο της ακηδίας, που τόσο συχνά προβάλλει απ’ την επιθυμία – εφηβικό χαρακτηριστικό – να τα έχω όλα και να τα έχω αμέσως. Η υπομονή εμπιστεύεται τον χρόνο. Όχι μόνο τον συνηθισμένο χρόνο που χρησιμοποιεί, χωρίζει και γκρεμίζει, αλλά τον ανάμικτο με αιωνιότητα χρόνο, τον οποίο μας προσφέρει η Ανάσταση. Ο χρόνος που οδεύει προς τον θάνατο είναι χρόνος αγχώδης˙ ο χρόνος που οδεύει προς την Ανάσταση είναι χρόνος ελπίδας.

Έτσι, η υπομονή προσηλώνεται στην ωρίμανση, ωρίμανση παράδοξη καμιά φορά, όπως εκείνη του σπόρου που πεθαίνει για να δώσει πολύ καρπό. Γνωρίζει, πράγματι, ότι οι εμπειρίες του θανάτου μπορούν να γίνουν σκαλιά, σχεδόν μυητικές θραύσεις (σε διάφορα επίπεδα), αν μας ρίχνουν στα πόδια του ζωηφόρου Σταυρού και κάνουν να αναβλύζει και πάλι μέσα μας το ζων ύδωρ του βαπτίσματος. Όταν ο Θεός μοιάζει να αποσύρεται, όταν το βλέμμα του άλλου με τρομοκρατεί ή τρομοκρατείται την ώρα του θανάτου, όταν καταρρέουν οι προσωπικές και συλλογικές ελπίδες, η υπομονή ξέρει να εμπιστεύεται. Κάτι που την κάνει να μοιάζει με αγάπη, για την οποία ο απόστολος Παύλος λέει ότι «πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει» (Α΄ Κορ. 13:7).

Οι Πατέρες συχνά μας υπενθυμίζουν την «υπομονή του Ιώβ», ο Ντοστογιέφσκι και ο Μπερντιάεφ δεν ξεχνούν επίσης και την εξέγερσή του. Είναι όμως μια εξέγερση όχι εν κενώ, αλλά μέσα σε κάποιο είδος πίστης. Ο Ιώβ αρνείται τις μειλίχιες θεοδικίες των θεολόγων δίπλα του, γνωρίζει όμως ότι Κάποιος τον αναζητά έστω διά της εμπειρίας του κακού.

«Υπομονή στο γαλάζιο» ή υπομονή στα σκοτάδια, ο ποιητής Paul Valery έχει δίκιο:

«Κάθε άτομο σιωπής

Είναι η ευκαιρία

Ώριμου καρπού.»

Και όλα κορυφώνονται πράγματι στην «αγάπη» που αποτελεί τη σύνθεση όλων των αρετών, ουσία των οποίων είναι ο Χριστός. Όταν διά της υπομονής και της ελπίδας απελευθερώνεσαι από τα πάθη – τα ανυπόμονα και απέλπιδα – μπορείς να αποκτάς σιγά – σιγά την απάθεια, η οποία δεν ταυτίζεται με την στωικότητα, αλλά με την εσωτερική ελευθερία και τη μετοχή στην «τρελή αγάπη» του Χριστού για τα πλάσματά Του. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος έλεγε για τον άνθρωπο που αγιάζεται ότι γίνεται «ένας πτωχός γεμάτος αδελφική αγάπη». Φτωχός, επειδή απογυμνώνεται από τους ρόλους του, από την κοινωνική του (ή την εκκλησιαστική) σπουδαιότητα, από τα νευρωτικά προσωπεία του, επειδή ανοίγεται ταυτοχρόνως προς τον Θεό και προς τον άλλον, μη διαχωρίζοντας την προσευχή από τη διακονία. Μπορεί τότε να διακρίνει το πρόσωπο του άλλου κάτω από τις τόσες μάσκες του, κάτω απ’ την ασχήμια του, κάτω απ’ τις αμαρτίες του, όπως το κάνει ο Ιησούς στα Ευαγγέλια. Και να ειρηνεύει όσους μισούνται και θα ήθελαν να καταστρέψουν τον κόσμο.

Η σκηνή της κρίσεως, στο 25^ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Ματθαίου, δείχνει ότι η ενεργός άσκηση της αγάπης – να τρέφεις, να υποδέχεσαι, να ενδύεις, να φιλοξενείς, να φροντίζεις, να ελευθερώνεις – δεν έχει καμία ανάγκη να ανεμίζει στον αέρα τη σημαία του Θεού, αφού ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο ένα μυστήριο του Χριστού, «homme – maximum». Μυστήριο μυστικό και συγκεκριμένο.

Ο αββάς Αντώνιος λέει ακόμη: «Η ζωή και ο θάνατος εξαρτώνται από τον πλησίον μας. Πράγματι, αν κερδίσουμε τον αδελφό μας, κερδίζουμε τον Θεό. Αν όμως σκανδαλίσουμε τον αδελφό μας, αμαρτάνουμε κατά του Χριστού».

Και ο Ισαάκ ο Σύρος: «Αδελφέ, σου συνιστώ το εξής˙ το βάρος της αγάπης σου να κάνει τη ζυγαριά να γείρει μέχρις ότου νιώσεις στην καρδιά σου την αγάπη που ο Θεός έχει για τον κόσμο».

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ OLIVIER CLEMENT «ΕΥΛΟΓΕΙ, Η ΨΥΧΗ ΜΟΥ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΑΡΡΗΣΙΑΣ», ΑΘΗΝΑ 2016

OLIVIER CLEMENT

Ο Olivier Clement ήταν Ορθόδοξος θεολόγος, ο οποίος δίδαξε στο Ορθόδοξο Θεολογικό Ινστιτούτο στο Παρίσι, Άγιος Σέργιος. Γεννήθηκε το 1921 στο Cevennes της Γαλλίας. Έγινε οπαδός του Ιησού Χριστού στην ηλικία των τριάντα, μετά από μια μακρά αναζήτηση στον αθεϊσμό και στις ασιατικές πνευματικότητες. Πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 2009.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ