Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΙΚΕΡΩΝΑ

Την πιο συστηματική θεωρία της ερμηνείας των ονείρων παρουσίασε ο Αρτεμίδωρος στον δεύτερο αιώνα μ.Χ. με το βιβλίο του για την ερμηνευτική των ονείρων, ένα έργο που άσκησε μεγάλη επίδραση πάνω στις μεσαιωνικές απόψεις. Σύμφωνα με τον Αρτεμίδωρο υπάρχουν πέντε είδη ονείρων που έχουν διαφορετικές ιδιότητες.

Το πρώτο είναι Όνειρο. Το δεύτερο Όραμα. Το τρίτο Χρησμός. Το τέταρτο Φαντασία ή μάταιη Φαντασία. Το πέμπτο Φάντασμα. 

Όνειρο λέγεται εκείνο που αποκαλύπτει την αλήθεια κάτω από ένα κρυφό αριθμό. Όπως ο Ιωσήφ ερμήνεψε το όνειρο του Φαραώ για τις επτά αχαμνές αγελάδες που θα έτρωγαν τις επτά παχιές, καθώς το όνειρο με τα επτά στάχυα κ.τ.λ.

Όραμα είναι τούτο˙ όταν ένας άνθρωπος βλέπει πραγματικά ξύπνιος αυτό που είδε κοιμισμένος.

Χρησμός είναι μια αποκάλυψη η ειδοποίηση που γίνεται σ’ εμάς στον ύπνο μας από κάποιον άγγελο ή άλλον άγιο, να εκτελέσουμε το θέλημα του Θεού σύμφωνα με τις εντολές του. Όπως συνέβηκε στον Ιωσήφ, το σύζυγο της παρθένου, και τους τρεις μάγους.

Η μάταιη Φαντασία συμβαίνει τη στιγμή που τα πάθη είναι τόσο έντονα, που ανεβαίνουν στον εγκέφαλο στη διάρκεια του ύπνου και εκεί συναντιούνται με πιο άγρυπνα πνεύματα. Έτσι αυτό με το οποίο απασχολούνται οι σκέψεις στη διάρκεια της μέρας το φανταζόμαστε το βράδυ. Έτσι ένας ερωμένος που την ημέρα σκέφτεται την αγαπημένη του, τη νύχτα που πέφτει να κοιμηθεί έχει τις ίδιες σκέψεις. Συμβαίνει επίσης εκείνος που νηστεύει όλη μέρα, να ονειρεύεται τη νύχτα πως τρώει. Ή αν διψάει την ημέρα, τη νύχτα ονειρεύεται πως πίνει και ευχαριστιέται πάρα πολύ μ’ αυτό. Και ο τοκογλύφος ονειρεύεται πως έχει σακιά με χρήματα.

Το Φάντασμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα νυχτερινό όραμα που παρουσιάζεται στα αδύναμα παιδιά και στους γέρους που φαντάζονται ότι βλέπουν χίμαιρες να τους σιμώνουν για να τους τρομάξουν ή για να τους επιτεθούν.

Βλέπουμε ότι ο Αρτεμίδωρος θεωρεί αυτό που αποκαλεί «όνειρο» σα μια ενόραση που εκφράζεται με συμβολική γλώσσα. Για τον Αρτεμίδωρο, το όνειρο του Φαραώ δεν είναι όραμα που το έστειλε ο Θεός αλλά συμβολική γλώσσα της δικής του λογικής ενόρασης. Υποστηρίζει ότι υπάρχουν όνειρα στα οποία ένας άγγελος αποκαλύπτει σε μας το θέλημα του Θεού, αλλά στα όνειρα αυτά δίνει το όνομα «χρησμός». Το όνειρο που αποτελεί την έκφραση των παράλογων επιθυμιών μας το αναγνωρίζει σαν ένα ανάμεσα στα διάφορα είδη ονείρων, και αποκαλεί τα όνειρα στα οποία εφαρμόζεται η ερμηνεία του Πλάτωνα και του Φρόυντ φαντασίες ή μάταιες φαντασίες. Τα όνειρα άγχους, που τα αποκαλεί φαντάσματα, εξηγεί ότι προκαλούνται από τις ιδιαίτερες συνθήκες των αδύναμων παιδιών και των γέρων. Ο Αρτεμίδωρος δηλώνει ξεκάθαρα τη σημαντική αρχή σύμφωνα με την οποία «οι κανόνες των ονείρων δεν είναι γενικοί, και κατά συνέπεια δεν μπορούν να ικανοποιήσουν όλα τα πρόσωπα, δεδομένου ότι συχνά, ανάλογα με την εποχή και τα πρόσωπα, επιδέχονται ποικίλες ερμηνείες».

Η εικόνα μας για τη ρωμαϊκή ερμηνευτική των ονείρων δε θα ήταν ολοκληρωμένη χωρίς να ακούσουμε τι λέει ο άκρος σκεπτικισμός με τη φωνή του Κικέρωνα. Στο ποίημά του «Περί Μαντικής» γράφει:

Στα όνειρα δεν πρέπει να δίνουμε καμιά πίστη ή σεβασμό.

Αν λοιπόν τα όνειρα δεν προέρχονται από το Θεό, και αν δεν υπάρχουν αντικείμενα στη φύση με τα οποία δεν έχουν αναγκαστική σύνδεση, και αν είναι αδύνατο με το πείραμα και τη παρατήρηση να φτάσουμε σε μια σίγουρη ερμηνεία των ονείρων, η συνέπεια είναι ότι στα όνειρα δεν πρέπει να αποδίνουμε καμιά πίστη ή σεβασμό …

Ας απορρίψουμε λοιπόν αυτή τη μαντική των ονείρων καθώς και όλα τα άλλα είδη. Γιατί, για να πούμε την αλήθεια, αυτή η πρόληψη έχει επεκταθεί σε όλα τα έθνη, καταπνίγει τις πνευματικές ενέργειες όλων των ανθρώπων και τους έχει παρασύρει σε απέραντες ηλιθιότητες.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ «Η ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ», ΑΘΗΝΑ 1975.

ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ

Ψυχολόγος

Ο Έριχ Φρομ ήταν Γερμανός ψυχολόγος, ψυχαναλυτής, κοινωνιολόγος, ανθρωπιστής και φιλόσοφος. Θεωρείται από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Φρανκφούρτη το 1900 και απεβίωσε στην Ελβετία το 1980. 

Γέννηση: 23 Μαρτίου 1900, Φραγκφούρτη, Γερμανία

Απεβίωσε: 18 Μαρτίου 1980

Υποψηφιότητες: Εθνικό Βραβείο Καλύτερου φιλοσοφικού ή θρησκευτικού βιβλίου  

Εκπαίδευση: Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης