ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΟΤΑΝ ΛΕΜΕ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ;»

Κατ’ αρχάς, σημαίνει κάποιον που είναι βαφτισμένος και κατ’ επέκταση μέλος της Εκκλησίας. Αν ζούσαμε στην εποχή των πρώτων Χριστιανών, θα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα. Ωστόσο η συσσώρευση μέχρι σήμερα πολλών γεγονότων και καταστάσεων φορτίζει τον όρο «Χριστιανός» με μια ποικιλία εκφράσεων, οι οποίες επιδέχονται πολλές περιγραφές ως προς τον τύπο του ανθρώπου με τον οποίο αντιστοιχούν.

α) Ένας βαφτισμένος Χριστιανός είναι ένας εντελώς κοσμικός [1] άνθρωπος. Το μόνος στοιχείο που τον συνδέει με την Εκκλησία είναι η βάπτισή του στο πλαίσιο μιας παράδοσης, η οποία έχει σχέση περισσότερο με την «νομιμοποίηση» του ονόματος που πήρε. Εκείνο που τον συνδέει ως ενήλικα με την Εκκλησία είναι η συμμετοχή του σε θρησκευτικές γιορτές δύο ή τρεις φορές τον χρόνο από συνήθεια και επειδή αυτό ανανεώνει τις αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων. Θα έλεγε κανείς πως του υπενθυμίζει ότι στη ζωή του υπάρχει και η πλευρά της θρησκευτικής πίστης, την οποία μπορεί και να απορρίπτει επί της ουσίας...

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΟΥ

Ο «Ύμνος του Μαργαριταριού», που μερικές φορές τιτλοφορείται και σαν «Ύμνος της Ψυχής», αποτελεί μια αλληγορία για τη Λύτρωση, που δίνεται μέσα από την ποιητική εξιστόρηση μιας περιπετειώδους αναζήτησης ενός μαργαριταριού.

Υπάρχει σε αρχαίο Συριακό κείμενο και σε μια μεταγενέστερη ελληνική απόδοση και ανήκει στις Απόκρυφες Πράξεις του Θωμά. Κατά πάσα πιθανότητα είναι προχριστιανικό και προ – Γνωστικό κείμενο, στο οποίο αφθονούν οι συμβολισμοί και το οποίο αποτελεί μια θαυμάσια αλληγορική αναφορά στην πτώση της ψυχής, στον εγκλωβισμό της στην ύλη και στην επακόλουθη επιστροφή της στον οίκο του Πατρός.

«Όταν ήμουν μικρό παιδί και ζούσα στο βασίλειό μου, στο σπίτι του Πατέρα μου, ευτυχισμένος μέσα στα μεγαλεία και τα πλούτη της φαμίλιας που με μεγάλωνε, οι γονείς μου, μου έδωσαν προμήθειες και με έστειλαν στην ανατολή. Από θησαυροφυλάκιο τους έφτιαξαν ένα δέμα για μένα. Ήταν αρκετά ελαφρύ ώστε να μπορώ να το κουβαλώ μόνος μου...

ΠΩΣ ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: στα βιβλικά κείμενα και, στα εξωβιβλικά κείμενα. Κάθε βιβλίο της εβραϊκής Βίβλου εκπροσωπείται τουλάχιστον από ένα απόσπασμα, με μόνη εξαίρεση το βιβλίο της Εσθήρ. Αν αυτό είναι τυχαίο ή όχι δεν γνωρίζουμε. Πάντως η Εσθήρ είναι το μοναδικό βιβλίο της εβραϊκής Βίβλου που δεν αναφέρει το όνομα του Θεού.

Τα βιβλικά κείμενα είναι ευκολότερα για τους ειδικούς μελετητές από τα μη βιβλικά κείμενα, έστω κι αν έχουν διασωθεί μονάχα αποσπάσματα από κάποιο βιβλίο. Το βιβλικό κείμενο είναι γνωστό από μεταγενέστερα αντίγραφα που μας δίνουν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο πάνω στο οποίο να συναρμολογηθούν τα αποσπάσματα του Κουμράν. Αυτό ισχύει και για κάποια μη βιβλικά κείμενα, όπως το βιβλίο του Ενώχ και τα Ιωβηλαία που μας ήταν γνωστά από παλαιότερα...

ΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ

Είναι φυσικόν εις την Παλαιστίνην να ιδρύθησαν εξ αρχής σπουδαίαι βασιλικαί λόγω της κεφαλαιώδους σημασίας αυτής, ως κοιτίδος του Χριστιανισμού. Ο Μ. Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη έδωσαν ήδη το παράδειγμα. Αι πρώται όμως αύται βασιλικαί κατεστράφησαν και ή επανεκτίσθησαν αργότερον εις ρυθμόν βυζαντινόν τρουλλαίον ή διεσώθη η παράδοσις αυτών μόνον εις τα έργα των εκκλ. συγγραφέων...

ΟΙ ΜΑΓΟΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

Ο Βαλεντιανός είχε ένα μικρότερο αδελφό, το Βάλη (Valens), τον οποίο διόρισε συναυτοκράτορα στην Ανατολή (364 – 78). Ο Βάλης, στρατιωτικός, «λίγο χωριάτης» (subrusticus˙ δεν ήξερε ελληνικά) και Αρειανιστής, απολάμβανε τη διαμονή του στη μεγάλη και ωραία πόλη της Αντιόχειας. Επιπλέον, ήταν ανεκτικός – υπερβολικά ανεκτικός για τα γούστα του ευσεβούς Θεοδώρητου, Ορθόδοξου επισκόπου της γειτονικής Κύρρου:

και γαρ τας Ελληνικάς τελετάς επετέλουν οι τη πλάνη δεδουλωμένοι … και τα Διάσια και τα Διονύσια και τα της Δήμητρος όργια ουκ εν παραβύστω επλήρουν ως εν ευσεβεί βασιλεία, αλλά δια μέσης της αγοράς βακχεύοντες έτρεχον. [όχι στα κρυφά, όπως θα περίμενε κανείς σε μία ευσεβή αυτοκρατορία, αλλά στη μέση της αγοράς].

ΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΗΜΙΕΣ

Προ 40 χρόνων και πλέον είχε επισημανθεί, από τον Άγγελο Τερζάκη, σε μια από τις βαρυσήμαντες επιφυλλίδες του στον ημερήσιο Τύπο, το σύνδρομο της αθρόας συγγραφής και εκδόσεως λογοτεχνικών βιβλίων, και δη ποιητικών. Το εύλογο ερώτημα «γιατί γράφουν τόσοι πολλοί;» είχε εγείρει ενστάσεις και είχε προκαλέσει συζητήσεις, χωρίς, βέβαια, να δοθεί κάποια πειστική απάντηση, κυρίως από τους ενιστάμενους. Η στερεότυπη και αφόρητα αόριστη ερμηνεία σχετικά με «την ανάγκη για έκφραση» του καθενός, δεν φώτιζε το θέμα ενός κόσμου που ως πληθυσμιακή ποσόστωση ήταν (και παραμένει) υπέρογκος εάν συγκριθεί με τον αριθμό συγγραφέων άλλων χωρών...

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΩΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΥΝΙΚΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

Η θεωρία των στωικών για τον έρωτα δίνει την εντύπωση μιας επιστροφής στον πλατωνισμό. Για τους φιλοσόφους της Στοάς, ο έρωτας, μακριά από του να είναι μια σαρκική όρεξη μόνο, είναι δεμένος με τη λατρεία της ομορφιάς, τόσο βαθιά ριζωμένης στην ελληνική ψυχή, και για τελικό προορισμό έχει, όχι τη σεξουαλική ένωση, αλλά τη φιλία των πνευμάτων.

Για τους στωικούς, η φυσική ομορφιά είναι ένας άγγελος βεβαιωμένος για την ηθική ομορφιά. Ο Χρύσιππος, στην πραγματεία του «Περί Έρωτος», βεβαιώνει πως ο «έρωτας είναι ένα μέρος της φιλίας και δεν είναι καθόλου αξιοκατάκριτος, γιατί η ομορφιά είναι το “πάθος της αρετής”». Ο στωικός Αρίστων ο Χίος έφτασε να γράψει: «Η ευγενική και ενάρετη ψυχή διαφαίνεται μέσα από τη δροσεράδα και τη χάρη ενός κορμιού, όπως μια καλοφτιαγμένη υπόδυση φανερώνει την ομορφιά του ποδιού». Ο έρωτας που τον διαγείρει η φυσική ομορφιά, θεωρημένος σαν αλάθευτο σημάδι της ηθικής ομορφιάς, «πρέπει να οδηγήσει στην αρετή από το δρόμο της φιλίας»...

ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ Ή ΚΙΒΩΤΟΣ ΑΛΗΘΕΙΩΝ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ;

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή κατανόηση των βιβλικών κειμένων είναι η γνώση όλων αυτών των αντιλήψεων και δεδομένων της εποχής του βιβλικού Ισραήλ. Ένα λάθος που γίνεται συχνά και που οφείλεται στο σύγχρονο τρόπο σκέψης είναι να θεωρείται αληθινό μόνον ό,τι μπορεί να αποδειχθεί αληθινό με τις μεθόδους της επιστήμης της Ιστορίας. Έτσι, μπροστά στο φόβο της αμφισβήτησης της αλήθειας της Βίβλου πολλοί ερμηνευτές αγωνίζονται να αποδείξουν την ιστορικότητα όλων των αφηγήσεων...

ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΧΡΙΣΤΟΥ

Οι ταυτισμοί του Διονύσου με το Χριστό δεν λύνουν τα προβλήματα για όλους. Είναι οι πιστοί των αρχαίων θεών από τη μία και του νέου θεού από την άλλη. Είναι ακόμη ανάμεσα και στους δύο οι φανατικοί, θύτες ή θύματα ή και τα δύο, κ’ οι διπλόπιστοι τέλος. Αγιογραφικές πηγές παραδίνουν τη μνήμη Χριστιανών αθλητών που μαρτυρεύουν στους βωμούς του Διονύσου. Πρώτος έρχεται ο συνοδός του Παύλου Τιμόθεος που σκοτώνεται στα διονυσιακά «Καταγώγια» της Εφέσου. Από τα άλλα παραδείγματα ξεχωρίζει, με τα διονυσιακά θαύματα που τη συνοδεύουνε, η άθληση της αγίας μάρτυρος Τρυφαίνης, θυγατέρας συγκλητικού και χριστιανής από την Κύζικο, κέντρο λατρείας του Ταυρόμορφου Διονύσου...