Ο νέος πουριτανισμός

Η πολυδιαφημισμένη ερωτική ελευθερία της εποχής μας τελικά έχει εξελιχθεί σε μια νέα μορφή πουριτανισμού. Ο πουριτανισμός, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζεται από την τάση να υποβαθμίζη το σώμα και να το χρησιμοποιή σαν μηχανή και να αντιδιαστέλλη το συναίσθημα από τη λογική. Στον πουριτανισμό είναι αμαρτία να εκφράζεσαι ερωτικά, στον νεοπουριτανισμό της εποχής μας αμαρτία είναι να μη δίνης πλήρη έκφραση σε κάθε ερωτική επιθυμία. Για το νεοπουριτανισμό της εποχής μας είναι ανήθικο να μην ικανοποιής όλες σου τις ερωτικές επιθυμίες...

«Υπάρχουν πολύ λίγες πιο θλιβερές εικόνες», έγραφε κάποιος το 1965 στο Times Literary Supplement του Λονδίνου, «από έναν προοδευτικό διανοούμενο αποφασισμένο να καταλήξη στο κρεββάτι με κάποιον από ένα αίσθημα ηθικού καθήκοντος … Δεν υπάρχει πιο υψηλόφρων πουριτανός στον κόσμο από τον σύγχρονο οπαδό της σωτηρίας διά του καταλλήλως κατευθυνόμενου πάθους …». Μια γυναίκα συνήθως ησθάνετο ένοχη στο παρελθόν όταν είχε οργασμό μ’ έναν άνδρα, τώρα αισθάνεται κάπως ένοχη αν μετά από μερικές συναντήσεις εξακολουθή να αντιστέκεται. Η αμαρτία είναι η «παθολογική απώθηση», η άρνηση να «δώση» και ο σύντροφός της που είναι συνήθως «φωτισμένος» ή που τουλάχιστον προφασίζεται ότι είναι, δεν ενισχύει την ενοχή της οργιζόμενος ανοικτά εναντίον της, αν μπορούσε να συγκρουσθή μαζί του η σύγκρουση θα της στοίχιζε λιγότερο, αλλά στέκεται πλάι της με «ανοικτό μυαλό», έτοιμος να αναλάβη σε οποιαδήποτε στιγμή σταυροφορία για να την ανασύρη από την «πτώση» της. Αυτό φυσικά γίνεται αφορμή η άρνησή της να της δημιουργή περισσότερη ενοχή.

Όλα αυτά βέβαια σημαίνουν όχι μόνο ότι πρέπει να μάθουν οι άνθρωποι να παίζουν καλά το σεξουαλικό τους ρόλο, αλλά ακόμη ότι πρέπει να το κάνουν αυτό χωρίς να τους συνεπαίρνη το πάθος για τον άλλο ή χωρίς να δίνωνται πραγματικά σ’ αυτόν. Το να δίνεται κανείς πραγματικά στον άλλο, στην ερωτική συνάντηση, μπορεί να θεωρηθή σαν ένας τρόπος με τον οποίο εκφράζει μια παθολογική απαίτηση από αυτόν. Ο Βικτωριανός άνθρωπος ήθελε να ερωτεύεται χωρίς να πλησιάζη σωματικά τον άλλο, ο σύγχρονος άνθρωπος θέλει να έχη οργασμό με τον άλλο χωρίς να ερωτεύεται.

Τον σύγχρονο «προοδευτικό» άνθρωπο υποτίθεται ότι δεν τον ευνουχίζει η κοινωνία, αλλά είναι βέβαιο ότι ευνουχίζει αυτός ο ίδιος τον εαυτό του, όπως έκανε ο Ωριγένης. Για τον σύγχρονο άνθρωπο ο έρως και το σώμα δεν είναι διαστάσεις της ανθρώπινης υπάρξεως, αλλά εργαλεία που μπορούν να βελτιωθούν για να γίνουν αποτελεσματικότερα. Ο σύγχρονος «προοδευτικός» άνθρωπος εκφράζει το πάθος του αφιερώνοντας τον εαυτό του στην ηθική αρχή της εξαλείψεως κάθε πάθους και αγαπώντας τους πάντες τόσο ώστε η αγάπη να μην έχη καμιά πραγματική δύναμη για να μπορή να τρομάξη κανένα. Τρέμει τα πάθη του όσο δεν τα έχει βάλει κάτω από τον έλεγχο της λογικής και οι θεωρίες του για ολοκληρωτική έκφραση είναι ακριβώς αυτή η χαλιναγώγηση. Αλλά ο σύγχρονος άνθρωπος έχει και μια θεολογική θεμελίωση γι’ αυτήν του την ψυχρότητα, σύμφωνα με την οποία σκοπός της πνευματικής ζωής είναι ακριβώς η χαλιναγώγηση των παθών επειδή τα πάθη είναι οπωσδήποτε αμαρτωλά. Αυτή η αντίληψη θεωρεί χριστιανική αρετή την αγγλοσαξωνική στωικότητα, παρά την σαφή προειδοποίηση της αποκαλύψεως «οίδα σου τα έργα, ότι ούτε ψυχρός εί ούτε ζεστός· όφελον ψυχρός ής ή ζεστός· ούτως ότι χλιαρός εί, και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, μέλλω σε εμέσαι εκ του στόματός μου» (Απ. 3,16). Ο χριστιανός δεν είναι ένας ψυχρός και απαθής άνθρωπος, αλλά ένας φλεγόμενος άνθρωπος και η επιδίωξη της πνευματικής ζωής δεν είναι η εξάλειψη των παθών, αλλά η μεταμόρφωσή τους. Το δόγμα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία στην έκφραση και η πεποίθησή του για την ανάγκη της πλήρους σεξουαλικής ικανοποιήσεως, είναι στην ουσία η άρνηση του έρωτα. Ο πουριτανός απωθεί τον έρωτα και φλέγεται από το πάθος της λαγνείας, ο νεοπουριτανός εξαλείφει τον πραγματικό έρωτα με τον αυτονομημένο σωματικό έρωτα. Η άκαμπτη αρχή της πλήρους ελευθερίας του «προοδευτικού» ανθρώπου δεν είναι ελευθερία, αλλά μια καινούργια χαλιναγώγηση, που τη χρειάζεται επειδή φοβάται το σώμα του και τις φυσικές καταβολές της αγάπης. Θέλει να κυριαρχήση πάνω στη φύση του και στον ερωτισμό του εξουθενώνοντας τον σκλάβο έως ότου αποστραγγίσει όλη τη διάθεσή του να επαναστατήση ενάντια στην εγωκεντρική στροφή προς τον εαυτό του. Ο αυτονομημένος σωματικός έρως γίνεται για τον σύγχρονο άνθρωπο το εργαλείο με το οποίο κυριαρχεί πάνω στην πραγματική του φύση που είναι φύση αγαπητική. Αυτό επιτυγχάνεται με την ακώλυτη έκφραση που γίνεται το εργαλείο με το οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος κυριαρχεί πάνω στην αγαπητική του φύση, όπως το τόξο και τα βέλη ήταν τα εργαλεία με τα οποία ο πρωτόγονος άνθρωπος προσπαθούσε να κυριαρχήση στη φύση που τον περιέβαλε. Ο αυτονομημένος σωματικός έρως γίνεται το καινούργιο μηχάνημα, η Machina Ultima.

Αυτός ο νεοπουριτανισμός, η νέα ηθική που επιβάλλει στον άνθρωπο να κάνη αυτό που ο πουριτανισμός και η παλαιά ηθική του επέβαλε να μην κάνη, κηρύσσεται κυρίως από την ψυχιατρική και την ψυχολογία, των οποίων οι εκπρόσωποι φαίνεται να είναι βέβαιοι ότι αποδεικνύουν το επιστημονικό τους κύρος, μόνο όταν κρατούν ψηλά τη σημαία της ακώλυτης σεξουαλικής ικανοποιήσεως, που διακηρύσσουν ότι είναι η απαραίτητη για την ψυχική υγεία του ατόμου απαλλαγή από τα απόβλητα του σώματός του.

Δεν είναι παράξενο ότι τόσο ο πουριτανισμός, όσο και ο νεοπουριτανισμός καλλιεργούν μία υποβόσκουσα επιθετικότητα στον άνθρωπο και ότι η επιθετικότητα αυτή εκφράζεται συχνά με αναφορά στον οργασμό. Χρησιμοποιούμε τη λέξη των τεσσάρων γραμμάτων, που αρχικά σήμαινε την ένωση δύο ανθρώπων, για να εκφράσουμε μίσος και περιφρόνηση, για να δείξουμε ότι εκείνος στον οποίο του την απευθύνουμε δεν αξίζει περισσότερη από ένα πράγμα που κάνη μόνο για χρήση και για πέταμα. Η φυσική έκφραση της αγάπης φθάνει έτσι στη reduction ad absurdum. Το ότι η λέξη αυτή χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να εκφράση βίαιο μίσος δεν θα πρέπει να είναι τυχαίο.

   

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ π. ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΦΑΡΟΥ «ΕΡΩΤΟΣ ΦΥΣΙΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

π. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

Ο π. Φιλόθεος Φάρος γεννήθηκε το 1930 στον Πειραιά. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, νομικά και θεολογία. Έγινε κληρικός το 1962 και συνέχισε σπουδές στην ποιμαντική ψυχολογία και την ποιμαντική συμβουλευτική στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης στις ΗΠΑ. Δίδαξε ποιμαντική ψυχολογία στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη και εργάσθηκε ως Pastoral Counselor και Family Therapy Supervisor στην πρότυπη ψυχιατρική θεραπευτική κοινότητα Human Resource Institute της Βοστώνης, όπου απέκτησε μια σημαντική ψυχοθεραπευτική εμπειρία κάνοντας ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία και κυρίως εργαζόμενος με οικογένειες και ζευγάρια. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα επεχείρησε να θέσει στην υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος την εμπειρία του, οργανώνοντας ένα πρόγραμμα ποιμαντικής κλινικής εξασκήσεως για κληρικούς σ' ένα νοσοκομείο της Αθήνας. Ταυτόχρονα οργάνωσε ένα κέντρο νεότητος για την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπου καλλιεργείται και προάγεται η κοινοτική ζωή. Έχει γράψει πολλά άρθρα, μελέτες και δεκατρία βιβλία που διαπραγματεύονται άμεσα και καίρια για τη ζωή του ανθρώπου θέματα, όπως είναι το πένθος, ο γάμος, η ανατροφή των παιδιών, ο έρωτας κτλ.