Η ΑΓΚΙΣΤΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ ΣΤΗ ΔΥΣΚΑΜΨΙΑ ΤΟΥ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

Η πρώτη περίοδος της ζωής κατά την οποία αναπτύσσονται απόψεις για το σωστό και το λάθος με απολυτότητα είναι η εφηβεία. Η ανάπτυξη της διανοητικότητος που συμβαίνει τότε, σε συνδυασμό με την ανάγκη άμυνας απέναντι στις ενορμήσεις οι οποίες κάνουν την εμφάνισή τους, συντελούν στο να βλέπουμε συχνά το φαινόμενο εφήβων απόλυτων στην κρίση τους, που διαιρούν τον κόσμο σε καλούς και κακούς, που δεν ανέχονται την αβεβαιότητα ή τον συγκερασμό.

Όσο και αν η συνθήκη αυτή αποτελή πολλές φορές την μήτρα που θα κυοφορήση αργότερα αληθινές εμπνεύσεις και υψηλά κίνητρα, δεν θα πρέπη να λησμονήται ποτέ ο προσωρινός, καθ’ όσον αναπτυξιακός, χαραχτήρας αυτών των ριζικών διλημμάτων˙ συνεπώς η εγκατάλειψή τους σε μεταγενέστερη φάση δεν συνιστά πάντα συμβιβασμό αλλά πιθανώς και ωριμότητα...

Η βασική αιτία για την οποία ο έφηβος αγκιστρώνεται στην δυσκαμψία ενός ιδεολογικού λόγου ευρίσκεται στην ανακούφιση που αυτός χαρίζει μειώνοντας το άγχος απέναντι στην πολυπλοκότητα του κόσμου. Στα εφηβικά μάτια ανατέλλει σταδιακά ένας κόσμος πολύ πιο σύνθετος απ’ όσο τον ήξερε προηγουμένως, με ποικίλες αποχρώσεις ποιότητος και συνδυασμούς αξιολογήσεως.

Ως επακόλουθο του προσφέρεται ασυγκρίτως μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας επιλογών. Δυσκολευόμενος έτσι να ερμηνεύση τον κόσμο, κατ’ αρχήν, και να τοποθετηθή μέσα σ’ αυτόν, στη συνέχεια, επιχειρεί να τον απλουστεύση με τα ριζικά διλήμματα. Διαιρώντάς τον σε ολιγάριθμους αδρούς άξονες τον κατανοεί (δηλαδή νομίζει ότι τον κατανοεί) καλύτερα και κατόπιν ενεργεί με μεγαλύτερη σαφήνεια και ασφάλεια.

Στην πραγματικότητα η δυσκολία του εφήβου αντανακλά το άγχος του απέναντι στην επιθυμία του˙ δεν γνωρίζει σε ποια πρόσωπα, πράγματα, ιδέες, καταστάσεις κ.λ.π. να την χαρίση. Όσο η επιθυμία παραμένει εκκρεμής, το άγχος δεν κατασιγάζεται˙ με την απλοποίηση μέσω των ριζικών διλημμάτων, ο έφηβος «ακουμπά» κάπου την επιθυμία του και πείθει τον εαυτό του ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο άξιο να την κερδίση. Προς τον σκοπό αυτό επιστρατεύονται μηχανισμοί άμυνας του εγώ, με συχνότερους την απώθηση, την άρνηση και τον σχηματισμό εξ αντιδράσεως.

Υπό κανονικές συνθήκες, με την έξοδο από την εφηβεία η απολυτότητα μετριάζεται, κάτι που συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή, διότι αρχίζει να γίνεται βαθμιαία αποδεκτή η πολυπλοκότητα του κόσμου, γεγονός που επιφέρει μεγαλύτερη ευκαμψία στις σχέσεις μαζί του. Έτσι ο νέος έχει τη δυνατότητα να εγκαταλείψη τα προηγούμενα αδρά και εξιδανικευμένα αντικείμενα της επιθυμίας του και να προσανατολισθή προς καινούργια, πιο ρεαλιστικά, με περισσότερες ενδιάμεσες αποχρώσεις. Με τον τρόπο αυτό φανερώνει την ισχυροποίησή του απέναντι στα άφθονα και πολυποίκιλα ενδεχόμενα της ελευθερίας του˙ μπορεί να τα αντέξη χωρίς να αλωθή από αυτά.    

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ «ΕΚ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ ΤΑΥΤΗΣ», ΕΚΔΟΣΗ  ΑΡΜΟΣ, 2001

            

π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ

Ο π. Βασίλειος Θερμός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1957 και σπούδασε Ιατρική και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι ψυχίατρος παιδιών και εφήβων. Είναι διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίκουρος καθηγητής Ποιμαντικής στην ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών. Έχει μετεκπαιδευθεί ως "επισκέπτης επιστήμων" (Visiting Scholar) στο Πανεπιστήμιο Harvard, στο Boston University, στο Boston College, και στο Andover Newton. Βιβλία και άρθρα του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ρουμανικά. Για το σύνολο του έργου του έχει εκπονηθεί μεταπτυχιακή εργασία(master thesis) στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Balamand στον Λίβανο. Βασικά του ενδιαφέροντα αποτελούν η ποιμαντική παρουσία της Εκκλησίας, η θρησκευτικότητα σε συνάρτηση με την προσωπικότητα, η ψυχολογία και ψυχοπαθολογία του θρησκευτικού βιώματος και της θρησκευτικής συμπεριφοράς, η ψυχολογία του κληρικού και του εκκλησιαστικού οργανισμού, η ψυχολογία της θρησκευτικής διαστάσεως του πολιτισμού, ο διάλογος ψυχαναλύσεως και θεολογίας, τα ζητήματα λειτουργικής κ.α. Ασχολείται με την επιμόρφωση κληρικών και άλλων στελεχών της Εκκλησίας (Ελλάδα, Αμερική, Φιλανδία), ενώ διδάσκει και στην Θεολογική ακαδημία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας. Υπηρετεί στην Ιερά Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ