Η ΤΡΙΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ ΠΕΙΣΜΑ ΤΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ

Υπάρχουν δύο έννοιες που αντιστοιχούν στην «εικόνα», μια ελληνική και μια εβραϊκή. Η πρώτη είναι αναλογική και συμβολική (είκω, έοικα, βλ. ΠΛΑΤΩΝΟΣ Φίληβος, ΙΙ 39 bc και Τίμαιος, IV 29 b), η δεύτερη πραγματική και οντολογική. Οι Εβδομήκοντα, δηλαδή, μεταφραστές τής Παλαιάς Διαθήκης απέδωσαν με την ελληνική λέξη «εικόνα» το εβραϊκό τσελέμ, που σημαίνει «εμφάνιση», «αντιπροσώπευση», «υποκατάστατο», «ισοτιμία». Υπάρχουν και χωρία τόσο τής Παλαιάς Διαθήκης όσο και τής Καινής Διαθήκης, όπου το εβραϊκό τσελέμ ελοχείμ ταυτίζεται με το Καβόντ Γιαχβέ, το οποίο ερμηνεύεται ελληνικά ως «δόξα Θεού», αλλά στα εβραϊκά σημαίνει εμφάνιση και φανέρωση τού Θεού...

Μόνο μ’ αυτό το οντολογικό περιεχόμενο των εβραϊκών όρων μπορούμε να κατανοήσουμε τον άνθρωπο ως εικόνα Θεού (Γεν. 1,26). Και εδώ φτάνουμε σε μια διάκριση που προειδοποιώ τον αναγνώστη ότι βάζει σε δοκιμασία τις εμπειρικές προϋποθέσεις μας. Ο άνθρωπος «εικονίζει» τον Θεό όχι ως φύση, δηλαδή αναλογικά και συμβολικά, αλλά ως διάκριση φύσης και προσώπων, δηλαδή πραγματικά και οντολογικά.

Δεν είναι αυθαίρετο πείσμα τής δογματικής η τριαδικότητα τού Θεού. Σ’  αυτή την πραγματικότητα φτάνουμε «αναπλωρίζοντας» με αφετηρία την ίδια μας τη φύση μας. Ο Θεός είναι μια φύση και τρία πρόσωπα, όπως ο άνθρωπος είναι μια φύση και μύρια πρόσωπα. Αυτό είναι το θεμέλιο ολόκληρης τής χριστιανικής ηθικής, που δεν αναφέρεται σε κανένα «νόμο», σε καμιά, μα απολύτως καμιά δικανική σχέση, αλλά μόνο στη βεβαίωση αυτή της εικόνας, στην εμφάνιση τού Θεού, στη φανέρωση τού Θεού στο ανθρώπινο πρόσωπο.

Οι διατυπώσεις αυτές αποτελούν μια δοκιμασία τής εμπειρίας μας, γιατί μετά την πτώση μάς είναι πολύ δύσκολο να συλλάβουμε την καθολική ενότητα τής φύσης, γνωρίζουμε τη φύση μόνο τεμαχισμένη σε άτομα. Έτσι, επειδή η δική μας η ελευθερία είναι μια τραγική διαλεκτική φύσης και προσώπων – η προσπάθεια τού προσώπου να υπερβεί τον τεμαχισμό τής φύσης – μάς είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε την ελευθερία τού Θεού, που είναι μια κοινωνία αγάπης τών προσώπων στην ενότητα τής Μιας Φύσης.

Η προσπάθεια τής χριστιανικής ηθικής είναι να επαναφέρει τον άνθρωπο στην ενότητα τής μιάς καθολικής φύσης, να αρνηθεί ο άνθρωπος το ατομικό του περιεχόμενο, που τον αντιπαρατάσσει ως «εγώ» στις φύσεις των άλλων, να ελευθερωθεί από την ατομική φύση που του επιβάλλει τη θέληση τού είδους. Μόνο τότε θα πετύχει μια κοινωνία αγάπης με τα άλλα ανθρώπινα πρόσωπα που θα αποκαταστήσει την οντολογική ενότητα τής κοινής σε όλους τούς ανθρώπους φύσης. Και τότε θα αποτελέσει την πραγματική «εικόνα» τού Θεού, τη φανέρωση της μιας αδιαίρετης φύσης ως κοινωνίας τέλειας αγάπης τών προσώπων.

Αλλά το τέλος αυτό προϋποθέτει μιαν άλλην πραγματικότητα, που ξεφεύγει πια από τα όρια αυτής εδώ της γραφής, προϋποθέτει την «ανάπλαση» και «ανακαίνιση» τής καθολικής φύσης στο πρόσωπο του δεύτερου Αδάμ, του Χριστού, και τη σύσταση τής Εκκλησίας που είναι η «καινή κτίση» τής Χάρης.     

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ «Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΙΚΑΡΟΣ», ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΚΔΟΣΗ 2010

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Ο Χρήστος Γιανναράς είναι σύγχρονος Έλληνας καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 10 Απριλίου 1935. Σπούδασε θεολογία στην Αθήνα και φιλοσοφία στη Βόννη και το Παρίσι.

Γέννηση: 10 Απριλίου 1935 (ηλικία 80), Αθήνα

Εκπαίδευση: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Βιβλία: Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα