Ο ναρκισσισμός των Ελλήνων είναι η αιτία της ανομίας στη χώρα

Η προβληματική του Φαντασιακού μάς περνά στο κεντρικό ζήτημα του ναρκισσισμού. Εάν είσαι ξεχωριστός δεν έχεις κίνητρο να σέβεσαι το νόμο. Στην πραγματικότητα ο νόμος υπάρχει για να εξυπηρετεί εσένα. Ο παθολογικός ναρκισσισμός αναζητά λοιπόν την μετουσίωσή του ώστε να μη γίνεται καταστροφικός...

Το νεοελληνικό πολιτισμικό κλίμα, όμως, εμφανίζει πτωχή μετουσίωση του ναρκισσισμού επειδή τελεί ακόμη υπό την επήρεια ιστορικών ναρκισσιστικών τραυμάτων (Κυριαζής 2006). Έτσι, η ναρκισσιστική μεγαλομανιακή αυτοεικόνα αποτελεί απλώς αντίρροπη κίνηση που επιζητά να αναιρέσει τον πόνο και την έλλειψη τα οποία το τραύμα προκαλεί. Στην πραγματικότητα δηλαδή, συνυπάρχει με μια προβληματική και μειονεκτική αυτοεικόνα. Αυτή την αντίφαση παρατηρεί κανείς συχνά στις αναπαραστάσεις των συμπολιτών μας όταν αναφέρονται στις σχέσεις τους με τους ξένους. Είμαστε τόσο σπουδαίοι ώστε να μας φθονούν και να μας πολεμούν, αλλά και τόσο αδύναμοι ώστε να μην μπορούμε να τακτοποιήσουμε τα του οίκου μας αλλά να έχουμε ανάγκη προστατών.

Μέσα σε αυτό το κλίμα ο νόμος απορρίπτεται είτε ως «όργανο της εξουσίας των ισχυρών», είτε ως «άδικος και μεροληπτικός», είτε ως «αντίγραφο ξένων, που δεν λαμβάνει υπόψη τις ελληνικές ιδιαιτερότητες», οπότε απλά βιώνεται ως ένα ενοχλητικό εμπόδιο. Πάντως, το συλλογικό άτυπο συμβόλαιο της νεοελληνικής κοινωνίας δεν φαίνεται να περιλαμβάνει την αναπαράσταση του νόμου ως φροντίδα και ευθύνη. Ο Λίποβατς ονομάζει πρόοδο από την αρχική ετερονομία στην αλλονομία, στην αποδοχή δηλαδή του νόμου μέσα από το πρίσμα του Άλλου, το βήμα εκείνο κατά το οποίο το υποκείμενο αρνείται συνειδητά την εγωκεντρικότητα και εισέρχεται σε διάλογο με τον Άλλο. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για κάθε ουσιαστική διαπροσωπική σχέση αλλά και για κοινωνική ευνομία, διαφορετικά ο νόμος «εκπίπτει σε μια κλειστή φόρμουλα, σημασία χωρίς νόημα και αλήθεια», και το υποκείμενο εκτρέπεται στην αδιαφορία «μη αναγνωρίζοντας κανέναν Άλλο εκτός από τον εαυτό του».

Ας σημειωθεί εδώ η αυτοαναπαραγόμενη φύση αυτής της διαδικασίας: καθώς το υποκείμενο γίνεται μέσω του ναρκισσισμού του θύτης, η ναρκισσιστική διόγκωση αποτελεί έναν συνηθισμένο τρόπο απόδρασης από την ενοχή (Κυριαζής 2006). Έτσι ο νεοέλληνας εγκλωβίζεται σε μια αδιέξοδη κατάσταση: θύμα στις φαντασιώσεις του και στα παράπονά του, θύτης με την συμπεριφορά του. Η ενοχή από το δικό του μερίδιο στην ανομία απωθείται μέσα από την διαρκή επίκληση της αδικίας που του γίνεται.

Στην ενότητα αυτή θα χρειαστεί να μνημονεύσουμε και την αξιοσημείωτη αντίσταση του νεοέλληνα στον διαχωρισμό του δημόσιου από το ιδιωτικό, χαρακτηριστική της κοινωνικοπολιτικής μας ζωής και συνυπεύθυνη (μεταξύ άλλων αιτίων) και για την εκτεταμένη και βαθειά διαφθορά. Η προέκταση του ζωτικού χώρου και των συμφερόντων από τον ιδιωτικό μικρόκοσμο στην μεγάλη κλίμακα του δημόσιου δεν γίνεται συνήθως με κίνητρο την προσφορά, με τις ποικίλες λειτουργίες του, αλλά αντίθετα με όρους χρήσης. Το δημόσιο, με τις ποικίλες λειτουργίες του, γίνεται αντικείμενο «πειρατείας» προς ιδιωτικό όφελος. Αυτή είναι μια τυπικά ναρκισσιστική στάση, παρ’ όλο που συχνά δεν γίνεται αντιληπτή ως τέτοια.

Είναι χρήσιμο να σημειωθεί εδώ ότι ο ναρκισσιστικός πειρασμός ενδέχεται να λάβει και τη μορφή, όχι της περιφρόνησης προς τον νόμο, αλλά μιας ψευδεπίγραφης εξύμνησης του λαού ως πηγής του νόμου. Η λαϊκιστική αυτή εκδοχή οδηγεί εξ ίσου σε ανομία διότι ο λαός εκλαμβάνεται ως υπερκείμενος του νόμου: αφού αυτός τον διαμορφώνει κατά βούληση (διάβαζε: οι ηγέτες του) εύλογα δεν υπόκειται σε αυτόν (Λίποβατς 1988). Είναι περιττό να τονισθεί η εκ του πονηρού προέλευση αυτής της στρέβλωσης, η οποία επιτρέπει στους λαϊκιστές ηγέτες που την εμπνεύσθηκαν να επωφελούνται πρώτοι από την απάρνηση του νόμου.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΤΟ ΡΙΓΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ  ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2015

            

π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ

Ο π. Βασίλειος Θερμός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1957 και σπούδασε Ιατρική και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι ψυχίατρος παιδιών και εφήβων. Είναι διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίκουρος καθηγητής Ποιμαντικής στην ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών. Έχει μετεκπαιδευθεί ως "επισκέπτης επιστήμων" (Visiting Scholar) στο Πανεπιστήμιο Harvard, στο Boston University, στο Boston College, και στο Andover Newton. Βιβλία και άρθρα του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ρουμανικά. Για το σύνολο του έργου του έχει εκπονηθεί μεταπτυχιακή εργασία(master thesis) στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Balamand στον Λίβανο. Βασικά του ενδιαφέροντα αποτελούν η ποιμαντική παρουσία της Εκκλησίας, η θρησκευτικότητα σε συνάρτηση με την προσωπικότητα, η ψυχολογία και ψυχοπαθολογία του θρησκευτικού βιώματος και της θρησκευτικής συμπεριφοράς, η ψυχολογία του κληρικού και του εκκλησιαστικού οργανισμού, η ψυχολογία της θρησκευτικής διαστάσεως του πολιτισμού, ο διάλογος ψυχαναλύσεως και θεολογίας, τα ζητήματα λειτουργικής κ.α. Ασχολείται με την επιμόρφωση κληρικών και άλλων στελεχών της Εκκλησίας (Ελλάδα, Αμερική, Φιλανδία), ενώ διδάσκει και στην Θεολογική ακαδημία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας. Υπηρετεί στην Ιερά Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ