ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΑΡΚΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΥΠΕΚΥΨΑΝ ΣΤΑ ΜΠΛΟΥΤΖΗΝ, ΤΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΕΣ ΜΟΔΕΣ

Ο «ψυχρός» πόλεμος των δύο αντίπαλων οικονομιών βιοπρακτικής του Ιστορικού Υλισμού είχε και παρενθέσεις «θερμών» αναμετρήσεων σε τοπικούς πολέμους, όμως η συνολική αντιμαχία ήταν a priori άνιση: Ο καπιταλισμός είχε με το μέρος του έναν ακαταγώνιστο ανθρωπολογικό παράγοντα: τη δυναμική των ενστικτωδών ενορμήσεων καταναλωτικής βουλιμίας – την πιο εκχυδαϊσμένη, έμπρακτη εφαρμογή του Ιστορικού Υλισμού, τον απολυτοποιημένο καταναλωτισμό. Οι κοινωνίες που συγκροτούσαν το στρατόπεδο του «υπαρκτού σοσιαλισμού» υπέκυψαν όχι στη γοητεία των ιδεών του Adam Smith, του Ricardo, του Malthus, του Bentham, αλλά στην ακαταγώνιστη έλξη που τους ασκούσε η πραγματικότητα της ανεμπόδιστης πρόσβασης στα μπλουτζήν, στα καλλυντικά, στις εναλλασσόμενες μόδες, στην πορνογραφική πλησμονή των καταναλωτικών κοινωνιών...

Έτσι η «ελεύθερη αγορά», ο αχαλίνωτος καπιταλισμός, βρέθηκε να είναι μονόδρομος βιοπρακτικής στο παγκοσμιοποιημένο ιστορικό – υλιστικό «παράδειγμα». Με το ψευδεπίγραφο έμβλημα του «φιλελευθερισμού» και με όχημα τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο καταναλωτισμός ισοπεδώνει πολιτισμούς, εξαφανίζει τις κοινωνικές διεκδικήσεις. Μοναδικό όραμα και αποκλειστική επιδίωξη του καπιταλιστικού μονόδρομου είναι η υλική «ανάπτυξη» και «πρόοδος», η υποταγή όλων των βαθύτερων αναγκών του ανθρώπου στην καταναλωτική προτεραιότητα. Η ατομική οικονομική επιτυχία το αυτονόητο της χρησιμοθηρίας, η άγνοια των σχέσεων κοινωνίας, η περιφρόνηση του «δημοσίου συμφέροντος», γίνονται τα κύρια χαρακτηριστικά του «πετυχημένου» στον «νεοφιλελευθερισμό» ανθρώπου.

Τα «σοσιαλιστικά» καθεστώτα επέβαλαν τον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών για χάρη, υποτίθεται, της οικονομικής δικαιοσύνης. Απέδειξαν στην πράξη ότι ένα σύστημα οικονομικό μπορεί να είναι δίκαιο, και ταυτόχρονα η ζωή του ανθρώπου να είναι ντροπή, κόλαση τρομοκρατίας, στυγνής ποικιλότροπης τυραννίας. Ο σύγχρονος «φιλελευθερισμός» επαγγέλλεται οικονομική και πολιτική ελευθερία, αλλά αποδείχνει στην πράξη ότι οι εκλεγμένες κυβερνήσεις, οι δημοκρατικοί θεσμοί, ο συνδικαλισμός, είναι ανίσχυρες σκιές, προσχηματικές επιβιώσεις κοινωνικών άλλοτε κατακτήσεων. Ο παγκοσμιοποιημένος τρόπος του βίου εμφανίζεται ολοκληρωτικά υποταγμένος στην εξουσία των κερδοσκόπων: Ιδιωτικοί οίκοι αξιολογούν τις οικονομίες και τη δανειοληπτική ικανότητα των κρατών (δηλαδή αποφασίζουν ποια κοινωνία θα ευνοηθεί να ευημερήσει, ποια θα βυθιστεί σε λιμό, σε απόγνωση). Το νόμισμα έχει αυτονομηθεί από τις ανθρώπινες σχέσεις, τις παραγωγικές και ανταλλακτικές, έγινε «λογιστικό χρήμα» υπηρετικό ενός τερατώδους, ανίερου τζόγου, με ανεξέλεγκτους παίκτες, στα διεθνή χρηματιστήρια.

Καμιά κοινωνική ή πολιτική δύναμη δεν μοιάζει σήμερα ικανή να αντισταθεί στην παγκόσμια κυριαρχία των οικονομικών διευθυντηρίων. Με φρενήρεις ρυθμούς εκποιούνται οι κοινωνικές περιουσίες των κρατών (νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, οδικό δίκτυο, λιμάνια, αεροδρόμια, τρένα, οι ακτές, το κάλλος του όποιου τοπίου, η νοσοκομειακή περίθαλψη, η ασφάλιση γηρατειών) – κάθε δημόσιο αγαθό «ιδιωτικοποιείται», που σημαίνει: παραδίδεται στην ασυδοσία της κερδοσκοπίας, εισάγεται στο παγκοσμιοποιημένο χρηματιστηριακό παιχνίδι.

Είναι ο θρίαμβος του Ιστορικού Υλισμού, ο «μετά θάνατον» του μαρξισμού θρίαμβος. Επιβάλλεται πια ο Ιστορικός Υλισμός ως η αυτονόητη «πράξη» (praxis, έγραφε ο Marx) νοηματοδότησης του βίου, ιεράρχησης των αναγκών, επομένως συνιστά τον πολιτισμό των ανθρώπων. Η μεταφυσική, η Τέχνη, ο έρωτας, η ηθική απωθούνται στο περιθώριο της ζωής, σαν συμπλήρωμα «ψυχαγωγίας» ή ψυχολογικής προτίμησης, «εποικοδόμημα» στις απολυτοποιημένες οικονομικές προτεραιότητες.

Ο καταναλωτισμός αποδείχνεται όχι περιπτωτικό στοιχείο συμπεριφοράς, αλλά τρόπος βίου, πολιτισμός: η συνεπής ολοκλήρωση του δυτικού ατομοκεντρικού «παραδείγματος». Είναι η έμπρακτη (στην καθόλου πρακτική του βίου) πραγμάτωση του μηδενισμού που προφήτεψε ο Nietzsche – εδώ θα λέγαμε: μηδενισμού της σχέσης, δηλαδή της μόνης ελπίδας – δυνατότητας απεγκλωβισμού από τη θνητότητα.    

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ «Η ΕΥΡΩΠΗ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ “ΣΧΙΣΜΑ”», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΙΚΑΡΟΣ», ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ 2015

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Ο Χρήστος Γιανναράς είναι σύγχρονος Έλληνας καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 10 Απριλίου 1935. Σπούδασε θεολογία στην Αθήνα και φιλοσοφία στη Βόννη και το Παρίσι.

Γέννηση: 10 Απριλίου 1935 (ηλικία 80), Αθήνα

Εκπαίδευση: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Βιβλία: Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα  

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΡΘΡΟΥ: ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΡΑΣΑΝΤΕΣ