Η ΠΑΓΙΔΑ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΗΨΙΑΣ

Και θέλω εδώ να παρεμβάλω μια προσωπική απολογία: κάθομαι και γράφω αυτό το βιβλίο δίχως να πιστεύω πως θα «φωτίσω» κανέναν ή θα «παιδαγωγήσω» τις καινούργιες γενιές. Θέλω μόνο να αφήσω πίσω μου έστω μιαν ελάχιστη και ισχνή μαρτυρία για τον απάνθρωπο ρόλο που παίζει στη ζωή μας – θρησκευτική, πολιτική ή όποια άλλη. Να δείξω – αν μπορέσω – μέσα από τη δική μου ζωή και εμπειρία, το πώς και η πιο αγνή, ανυστερόβουλη «αφιέρωση» σε υψηλά ιδανικά μπορεί να είναι μόνο μια ιδεοληψία που χρησιμεύει σαν στέγαστρο του ασυνείδητου εγωκεντρισμού...

Και γινόμαστε σκλάβοι τυφλοί στο μαγγάνι της ιδεόληπτης πίστης μας, ανίκανοι να ξεχωρίσουμε τα υπαρκτά από τα ανύπαρκτα, τα νοητά είδωλα από την πραγματικότητα της ζωής. Επιτέλους, όταν στην πολιτική ή στον κοινωνικό μας βίο υποκαθιστούμε την πραγματικότητα με συλλογισμούς και ιδέες, κι όταν εκεί – στην πολιτική ή στην οικονομία – μεταθέτουμε όλο το νόημα της ύπαρξης και της ζωής, μπορεί ίσως η ιδεοληψία μας να λειτουργήσει σαν ηδονικό αφιόνι και να μας δώσει το ψυχολογικό κουράγιο για να αντέξουμε διωγμούς, φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, ακόμα και να σταθούμε παλικάρια μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, με περηφάνια για τις ιδέες μας.

Μα όταν το πρόβλημά μας είναι αλλού, όταν το πραγματικό δεν το βρίσκουμε στο παραλογισμό του εφήμερου, της φθοράς, της ανωνυμίας των δισεκατομμυρίων που προηγήθηκαν και αυτών που θα ακολουθήσουν, όταν εκείνο που διψάμε είναι ένα «σημείο» ζωής προσωπικής, επώνυμης και ταυτόχρονα καθολικής, «σημείο» σταθερό μέσα στην ατέρμονη ροή του χρόνου – the still point of the turning world – κι όταν το «σημείο» έχει δοθεί, όμως εμείς το κάνουμε ιδέα, κοσμοθεωρία, ηθική, «χριστιανισμό» – ποιος μπορεί να προσμετρήσει τις συνέπειες;…

Σήμερα πια ξέρω ότι αυτός ο τύπος του ανθρώπου σαρκώνει μια τραγικότητα που αξίζει πολλή συμπόνια και ανεκτική κατανόηση. Γνώρισα τέτοιους ανθρώπους – πιστά αντίγραφα του Διαμαντόπουλου – στρατευμένους στον ορθόδοξο χριστιανισμό ή στον ορθόδοξο μαρξισμό ή στον τροτσκισμό ή στον μαοϊσμό ή στον ρωμαιοκαθολικό κλήρο ή σε προτεσταντικές σέκτες. Και λέω ότι αξίζει να τους συμπονάει κανείς, γιατί μόνο από φοβερή εσωτερική ανασφάλεια γαντζώνεται ο άνθρωπος έτσι απεγνωσμένα στη σιγουριά μιας ολοκληρωτικής ιδεολογίας και μάχεται γι’ αυτήν – δηλαδή για τη σιγουριά του – με νύχια και με δόντια. Επιλέγει αθέλητα την τραγική μοναξιά του «εκλεκτού», του «ασυμβίβαστου», του «γνήσιου ορθόδοξου», του «αγωνιστή με συνέπεια». Μα κάπου βαθιά μέσα του σφαδάζει το χαμένο του πρόσωπο, η δίχως ταυτότητα ψυχή του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ «ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΙΔΕΩΝ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΙΚΑΡΟΣ», ΕΚΤΗ ΕΚΔΟΣΗ 2001