Ο φόβος της αιμομιξίας στους ιθαγενείς και τους πρωτόγονους λαούς

Αλλά ο φόβος της αιμομιξίας σ’ αυτούς τους λαούς δεν φαίνεται μόνο από τους θεσμούς, που έχουμε ήδη περιγράψει και που κυρίως κατευθύνονται ενάντια στην ομαδική αιμομιξία. Φαίνεται και από μια σωρεία «εθίμων», που δεν επιτρέπουν την ατομική επικοινωνία των, κατά τη δική μας έννοια, κοντινών συγγενών, που τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια και ο σκοπός τους είναι ευκολονόητος...

Μπορούμε να ονομάσουμε αυτά τα έθιμα ή εθιμικές απαγορεύσεις, «αποφυγές» (avoidances). Η εξάπλωσή τους προχωρεί πολύ πιο πέρα από τους τοτεμικούς λαούς της Αυστραλίας. Θα πρέπει όμως να παρακαλέσω τον αναγνώστη να αρκεστεί σ’ ένα μικρό απόσπασμα από το υλικό που διαθέτουμε πάνω στο θέμα αυτό.

Στη Μελανησία τέτοιες περιοριστικές απαγορεύσεις εφαρμόζονται εναντίον της επικοινωνίας του αγοριού με τη μητέρα και τις αδελφές του. Έτσι, για παράδειγμα, στο νησί Leper, ένα νησί των Νέων Εβρίδων, το αγόρι που φτάνει σε μια ορισμένη ηλικία εγκαταλείπει τη μητρική στέγη και μετακομίζει στη «λέσχη» (Klubhaus), όπου εκεί τρώει και κοιμάται. Επιτρέπεται βέβαια να επισκέπτεται το σπίτι του για να παίρνει από κει φαγητό, αλλά όταν είναι η αδελφή του στο σπίτι, μπορεί να καθήσει κοντά στη πόρτα και να φάει. Αν ο αδελφός συναντήσει την αδελφή στο ύπαιθρο, πρέπει αυτή να φύγει μακριά ή να κρυφτεί γρήγορα. Αν το αγόρι αναγνωρίσει τις πατημασιές της αδελφής του στην άμμο, δεν πρέπει να τις ακολουθήσει, ούτε κι αυτή τις δικές του. Επίσης δεν πρέπει να προφέρει το όνομά της, ούτε μια φορά, και πρέπει να φυλάγεται μήπως κατά λάθος πει μια λέξη που περιέχεται στο όνομα της αδελφής του. Αυτή η εθιμική απαγόρευση αρχίζει να ισχύει με τη τελετή εφηβείας και διαρκεί για όλη τη ζωή. Η επιφυλακτικότητα στις σχέσεις μάνας και γιου αυξάνεται με τον καιρό και είναι πιο έντονη από τη μεριά της μάνας. Όταν θέλει να του φέρει κάτι να φάει, δεν του το δίνει απευθείας, αλλά το αφήνει μπροστά του και δεν τον προσφωνεί με οικειότητα, του λέει – αν θέλουμε να το πούμε στη γλώσσα μας – «Εσείς» και όχι «Εσύ». Παρόμοια έθιμα ισχύουν στη Νέα Καληδονία. Όταν συναντιούνται στο δρόμο αδελφός και αδελφή, αυτή τρέχει να κρυφτεί στους θάμνους, και εκείνος προσπερνάει χωρίς να γυρίσει το κεφάλι του προς τη μεριά της.

Στη χερσόνησο των Δορκάδων, στη Νέα Βρετανία, δεν επιτρέπεται η αδελφή, όταν παντρευτεί, να μιλάει πια με τον αδελφό της, δεν πρέπει επίσης να αναφέρει το όνομά του, παρά μόνο να χρησιμοποιεί μια περίφραση του ονόματος.

Στο Νέο Μεκλεμβούργο, εξάδελφος και εξαδέλφη (όχι όμως οποιουδήποτε βαθμού συγγένειας) υπόκεινται σε παρόμοιους περιορισμούς όπως ο αδελφός και η αδελφή. Δεν πρέπει να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο, να δίνουν τα χέρια τους, να κάνουν δώρα, αν και επιτρέπεται να συνομιλούν από απόσταση μερικών βημάτων. Η τιμωρία για αιμομιξία με αδελφή σ’ αυτό το μέρος είναι θάνατος με απαγχονισμό.

Στα νησιά Φίτζι αυτοί οι απαγορευτικοί κανόνες είναι πολύ αυστηροί˙ δεν ισχύουν μόνο για τους συγγενείς εξ αίματος, αλλά και για τους ομαδικούς αδελφούς και αδελφές. Πολύ πιο παράδοξο μας φαίνεται, όταν ακούμε ότι αυτοί οι άγριοι επιδίδονται παράλληλα σε ιερά όργια, όπου επιδιώκονται οι σεξουαλικές ενώσεις που τον άλλο καιρό απαγορεύονται, αλλά αντί να μας εκπλήσσει αυτό το γεγονός, είναι πιο λογικό να το χρησιμοποιήσουμε για την εξήγηση της απαγόρευσης.

Στους Batta της Σουμάτρας οι απαγορεύσεις εφαρμόζονται σε όλους τους κοντινούς βαθμούς συγγένειας. Π.χ. για έναν Batta θα ήταν μεγάλη απρέπεια να συνοδεύσει την αδελφή του σε μια βραδυνή εκδήλωση. Ο ίδιος θα ένιωθε άσχημα στην παρουσία της αδελφής του, ακόμη και αν βρίσκονται και άλλοι μαζί τους. Όταν ο ένας (αδελφός ή αδελφή) μπαίνει στο σπίτι, ο άλλος προτιμάει να φύγει. Το ίδιο κι ο πατέρας με την κόρη, δεν μένουν μόνοι τους στο σπίτι, καθώς και η μητέρα με τον γιο της. Ο Ολλανδός ιεραπόστολος, που αναφέρει αυτά τα ήθη, προσθέτει επίσης ότι δυστυχώς τα βρίσκει απόλυτα δικαιολογημένα. Σ’ αυτούς τους λαούς είναι γενικά παραδεκτό ότι αν ένας άνδρας και μια γυναίκα έμεναν μόνοι τους, θα έφταναν τελικά σε μια επικίνδυνη οικειότητα˙ για να προφυλαχτούν, λοιπόν, από τις οδυνηρές συνέπειες και τη σκληρή τιμωρία που ακολουθούν την αιμομιξία, ελαττώνουν τους πειρασμούς με τέτοιες απαγορεύσεις.

Στους Barongo, στον όρμο Delagoa της Αφρικής η μεγαλύτερη προφύλαξη που παίρνει ένας άνδρας είναι απέναντι στη γυναίκα τού αδελφού της γυναίκας του. Όταν ένας άνδρας τη συναντήσει κάπου, απομακρύνεται με κάθε τρόπο. Δεν τολμά να φάει από το ίδιο πιάτο, και της μιλά πάντα με δειλία. Δεν αποφασίζει να μπει στην καλύβα της, και τη χαιρετά πάντα με τρεμάμενη φωνή.

Στους Akamba (ή Wakamba), στη Βρετανική Ανατολική Αφρική, επικρατεί ένα απαγορευτικό έθιμο, που κανονικά θάπρεπε να το συναντάμε συχνότερα. Ένα κορίτσι, στο διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ εφηβείας και γάμου, πρέπει να αποφεύγει με κάθε τρόπο τον πατέρα του. Πρέπει να κρύβεται όταν τον συναντά στον δρόμο, να μην κάθεται ποτέ δίπλα του και όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που θα αρραβωνιαστεί. Μετά το γάμο δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στις σχέσεις με τον πατέρα.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ  ΦΡΟΫΝΤ «ΤΟΤΕΜ ΚΑΙ ΤΑΜΠΟΥ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ» ΑΘΗΝΑ 1978.

ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ  ΦΡΟΫΝΤ

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ ήταν Αυστριακός ιατρός, φυσιολόγος, ψυχίατρος και θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής σχολής στον τομέα της ψυχολογίας.

Γέννηση: 6 Μαΐου 1856, Πρίμπορ, Τσεχία

Απεβίωσε: 23 Σεπτεμβρίου 1939, Χάμπστεντ, Ηνωμένο Βασίλειο

Παιδιά: Άννα Φρόυντ, Ερνστ Φρόυντ, Μάρτιν Φρόυντ, Ματίλντε Φρόυντ, Ολιβερ Φρόυντ, Σόφι Φρόυντ

Γονείς: Αμαλί Νέιθανσον, Γιάκομπ Φρόυντ

Ανιψιός: Έντουαρντ Μπέρνεϊς