Η εκκαθάριση των μητροκεντρικών γνωρισμάτων του χριστιανισμού από τον προτεσταντισμό

Ο προτεσταντισμός, από το άλλο μέρος, έχει πραγματοποιήσει το έργο της ολοκληρωτικής εκκαθάρισης των μητροκεντρικών γνωρισμάτων του χριστιανισμού. Τα υποκατάστατα της μητέρας, όπως η Παρθένος Μαρία ή η Εκκλησία, έχουν εξαφανιστεί, όπως εξαφανίστηκαν επίσης τα μητροκεντρικά γνωρίσματα στο πρόσωπο του Θεού. Στο κέντρο της θεολογίας του Λούθηρου βρίσκουμε την αμφιβολία ή την απελπισία σχετικά με το αν μπορεί να έχει ο αμαρτωλός κάποια βεβαιότητα πως μπορεί να αγαπηθεί...

Υπάρχει μια μόνο θεραπεία: η πίστη. Στον καλβινισμό και σε πολλές άλλες προτεσταντικές αιρέσεις, η θεραπεία αυτή αποδείχνεται ανεπαρκής. Συμπληρώνεται αποτελεσματικά με το ρόλο που προσλαμβάνει η εκπλήρωση του καθήκοντος (ασκητισμός του εσωτερικού κόσμου) και με την ανάγκη για «επιτυχία» στην κοσμική ζωή, που θεωρείται σαν η μόνη απόδειξη για την εύνοια και τη χάρη του Θεού.

Η άνοδος του προτεσταντισμού καθορίζεται από τους ίδιους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που έκαναν δυνατή την άνοδο του «πνεύματος», του καπιταλισμού. Και, όπως κάθε θρησκεία, ο προτεσταντισμός έχει την αποστολή της αδιάκοπης αναπαραγωγής και του δυναμώματος της δομής της παρόρμησης εκείνης που είναι απαραίτητη σε μια ιδιαίτερη κοινωνία. Το πατροκεντρικό σύμπλεγμα – στο οποίο κινητήριες δυνάμεις της ζωής είναι η εκπλήρωση του καθήκοντος και η επιτυχία, ενώ η απόλαυση και η ευχαρίστηση παίζουν δευτερεύοντα ρόλο – αντιπροσωπεύει μια από τις ισχυρές παραγωγικές δυνάμεις που βρίσκονται πίσω από τις τεράστιες οικονομικές και πολιτιστικές προσπάθειες του καπιταλισμού. Ως την εποχή του καπιταλισμού, οι άνθρωποι (δηλαδή οι δούλοι) υποχρεώνονταν με φυσική βία να αφιερώνουν κάθε ικμάδα της ενεργητικότητάς τους στην οικονομικά χρήσιμη εργασία. Κάτω από την επίδραση του πατροκεντρικού συμπλέγματος, οι άνθρωποι άρχισαν να δίνουν όλη τους την ενεργητικότητα με την «ελεύθερη θέλησή» τους, γιατί ο εξωτερικός καταναγκασμός είχε πια εσωτερικευτεί. Η εσωτερίκευση ήταν περισσότερο ολοκληρωμένη στις άρχουσες τάξεις της καπιταλιστικής κοινωνίας, που ήταν οι αυθεντικοί εκπρόσωποι του ιδιαίτερα κεφαλαιοκρατικού πάθους. Ωστόσο, σε αντίθεση με την εξωτερική βία, η διαδικασία εσωτερίκευσης οδήγησε σε διαφορετικό αποτέλεσμα: η εκπλήρωση των επιταγών της συνείδησης πρόσφερε μια ικανοποίηση, που συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη σταθεροποίηση της πατροκεντρικής δομής.

Η ικανοποίηση, όμως, αυτή, ήταν πολύ περιορισμένη, γιατί η εκπλήρωση του καθήκοντος και η οικονομική επιτυχία δεν επαρκούσαν για την αντικατάσταση των χαρακτηριστικών που είχαν χαθεί: η ικανότητα απολαβής της ζωής και η εσωτερική ασφάλεια που έδινε η γνώση πως το άτομο έχει την αγάπη των άλλων χωρίς όρους. Ακόμη, το πνεύμα του homo homini lupus οδήγησε στην προσωπική απομόνωση και στην ανικανότητα να νιώθει το άτομο αγάπη – βάρος ψυχικό πολύ μεγάλο για την ψυχή, που έτεινε να υπονομεύσει την πατροκεντρική δομή, μόλο που οι αποφασιστικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην υπονόμευση της δομής οφείλονταν στους οικονομικούς μετασχηματισμούς.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ  «Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ», ΑΘΗΝΑ 1975.

     

ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ 

Ο Έριχ Φρομ ήταν Γερμανός ψυχολόγος, ψυχαναλυτής, κοινωνιολόγος, ανθρωπιστής και φιλόσοφος. Θεωρείται από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Φρανκφούρτη το 1900 και απεβίωσε στην Ελβετία το 1980. 

Γέννηση: 23 Μαρτίου 1900, Φραγκφούρτη, Γερμανία

Απεβίωσε: 18 Μαρτίου 1980

Υποψηφιότητες: Εθνικό Βραβείο Καλύτερου μη μυθοπλαστικού βιβλίου

Εκπαίδευση: Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης