Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΜΜΙΑΝΟΣ ΜΑΡΚΕΛΙΝΟΣ, ΤΟ «ΤΕΡΑΣ» ΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ο ιστορικός συγγραφέας Αμμιανός Μαρκελίνος (330 – 391 μ.Χ.) υπήρξε σύγχρονος του Ιουλιανού και συνομήλικός του – έζησε βέβαια πολύ περισσότερο· αρκετά ώστε να θάψει άλλους τρεις αυτοκράτορες.

Αν και Έλληνας, Αντιοχέας για την ακρίβεια, έγραψε στα Λατινικά, πράγμα σπάνιο για την εποχή εκείνη. Το έργο του κάλυψε τρεις αιώνες: την περίοδο από το 96 μ.Χ. μέχρι το θάνατό του αυτοκράτορα Ουάλη, που σκοτώθηκε από τους Γότθους στην Αδριανούπολη, το 378. Αποτελούνταν από 31 βιβλία. Τα 13 πρώτα έχουν χαθεί· τα υπόλοιπα που σώζονται καλύπτουν μόνο την 25ετία 353 – 378.

Ολόκληρο το έργο του διαπνέεται από ένα ψυχρό ρεύμα άτεγκτης φιλαλήθειας: δεν υπήρχε περίπτωση να αποσιωπήσει μια διασταυρωμένη πληροφορία ή ένα γεγονός που είχε ζήσει ο ίδιος (και είχε ζήσει πολλά· και ως πολεμιστής ο ίδιος και ως στρατιωτικός ακόλουθος). Δεν υπέκυψε ποτέ στον πειρασμό – αν υποθέσουμε πως υπήρξε ποτέ γι’ αυτόν τέτοιος πειρασμός – της εσκεμμένης παραποίησης ή του εμπαθούς σχολίου...

Απεναντίας, όπου χρειαζόταν, δεν ήταν διόλου φειδωλός στα καυστικά σχόλια: τήρησε μιαν αυστηρή στάση απέναντι στους πάντες, μη διστάζοντας να ψέξει ή να επικρίνει ακόμα και ανθρώπους που εκτιμούσε – σ’ αυτούς συγκαταλεγόταν και ο Ιουλιανός – , ή ακόμα να αναζητήσει τις πραγματικές σκοπιμότητες πίσω από «καλές» πράξεις των ανθρώπων της εξουσίας.

Δεν δίστασε λ.χ. να εκφράσει την άποψη ότι, πίσω από την «δήθεν καλοπροαίρετη» προσπάθεια του Ιουλιανού να συμφιλιώσει τις αλληλοσυγκρουόμενες μερίδες των χριστιανών και να εμπνεύσει ανάμεσά τους την ανεξιθρησκεία, κρυβόταν η πονηρή σκέψη ότι «καθώς η ελευθερία θα ενίσχυε τις διαφωνίες, ο Ιουλιανός δεν θα είχε να φοβάται ένα ενωμένο πλήθος αντιπάλων: ήξερε από πείρα ότι δεν υπάρχουν θηρία πιο ολέθρια από ό, τι είναι ο ένας για τον άλλον οι περισσότεροι χριστιανοί».

Αν εξαιρέσουμε τα παραπάνω λόγια, ο Αμμιανός Μαρκελίνος, παρ’ ότι εθνικός, στάθηκε ευνοϊκά απέναντι στους χριστιανούς και δεν δίστασε σε άλλες περιπτώσεις να τους υποστηρίξει. Αυτά τα γνωρίσματά του τον κατέστησαν μία από τις εγκυρότερες ιστορικές πηγές της ύστερης αρχαιότητας.     

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «θύραθεν ΕΠΙΛΟΓΗ», ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997